5-6 настай хүүхдэд уншиж өгөх ба цээжлүүлэх
Хүүхдийн хэл зүгшрүүлэх үгс
Сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн хэл яриаг хөгжүүлье. Эх хэлээ эзэмшье.
Миний хэнз хурга
Магнай халзан зурвастай
Мянган хонины дундаас
Би хармагц таньдаг
Мярас мярас майлж
Намайг чиглэсээр ирдэг
Дун цагаан үстэй
Дуран хар нүдтэй
Түмэн хонины дунд
Түүнээс хөөрхөн амьтангүй
Төрсөн хотон дотроо
Тэр бид хоёр тоглодог.
Өвдгөө сөгдөж байгаад
Өөрийнхөө ээжийг хөхдөг
Өвөр дээр минь гараад
Өхөөрдмөөр өхөөрдмөөр эрхэлдэг
Нааш цааш дэгдэн
Малчин эзнээ баясгадаг.
“Миний цэцэрлэг”
Хашаа хүрээ нь цэв цэвэрхэн
Хаалга үүд нь тэв тэгшхэн
Шил цонх нь тув тунгалаг
Ширээ сандал нь шив шинэхэн
Магнай халзан зурвастай
Мянган хонины дундаас
Би хармагц таньдаг
Мярас мярас майлж
Намайг чиглэсээр ирдэг
Дун цагаан үстэй
Дуран хар нүдтэй
Түмэн хонины дунд
Түүнээс хөөрхөн амьтангүй
Төрсөн хотон дотроо
Тэр бид хоёр тоглодог.
Өвдгөө сөгдөж байгаад
Өөрийнхөө ээжийг хөхдөг
Өвөр дээр минь гараад
Өхөөрдмөөр өхөөрдмөөр эрхэлдэг
Нааш цааш дэгдэн
Малчин эзнээ баясгадаг.
“Миний цэцэрлэг”
Хашаа хүрээ нь цэв цэвэрхэн
Хаалга үүд нь тэв тэгшхэн
Шил цонх нь тув тунгалаг
Ширээ сандал нь шив шинэхэн
Хүүхэд бидний хүмүүжлийн өлгий
Багачууд бидний баярын дэлхий
Цэцэрлэгтээ бид хайртай
Цэцэрлэг минь бидэнд хайртай.
“Найзаа үдъеэ”
Ахлах ангиа төгсөөд
Бага сургаальд дэвшлээ
Эгч ах нар минь баяртай
Эрдэм номдоо шамдаарай
Ахлах ангиа төгсөөд
Бага сургуульд дэвшлээ
Ах эгч нар минь баяртай
Амжилтай сайн сураарай
“Хавар”
Хавар, хавар сайхан
Халуун дулааныг авчрана
Хавар, хавар гоёхон
Хамаг бодисыг ногоорулна.
Хавар, хавар урьхан
Хүүхэд амьтныг төлжүүлнэ
Хавар, хавар хүслэн
Хавар шиг бид цэцэглэнэ.
“Цэцэрлэг”
Манай цэцэрлэгийн хүүхэд
Хүүхэд баярладаг газар
Газар газрын хүүхдүүд
Хүүхэд бүр дотно
Дотно ая сайхан
Сайханд дуртай бид
Бид бүгдээрээ хүүхэд
Хүүхэд баярладаг газар
Газрын сайхан цэцэрлэг
Цэцэрлэг манай гэр.
“Муухай”
Гар нүүрээ угаахгүй
Халтар явбал муухай
Бөөс хурсаа арилгахгүй
Бохир явбал муухай
Хувцас хунараан оёхгүй
Хиртүүлэн явбал муухай
Хуруу хумсаа цэвэрлэхгүй
Хир суулгавал муухай.
“Цас”
Цас цас будрана
Цагаан хуваар дэлгэрэнэ
Мөнгөн дэлхий гялалзана
Мөнч сайхан харагдана.
Цас цас будрана
Цагаан цэцэг хаялана
Хас дэлхийг цайлгана
Хавтай сайхан үзэгдэнэ.
“Миний морь”
Миний морь зээрд морь
Гүйдэл сайтай тарган морь
Чиний морь хул морь
Хол ойрдоо алдартай морь.
“Найзаа угтая”
Бага найз ирлээ
Баярлан баярлан угтая
Сая танилцсан чамтай
Сайхан нөхөр болъё.
Бяцхан нөхөд ирлээ
Бид бүгдээрээ угтая
Сая танилцсан чамтай
Сайхан ханилж явъя.
“Од тоольё”
Дүүдээ дүүдээ наашаа ир
Тэнгэрийн одыг тоолж үзье
Нэг,хоёр, гурав, дөрөв, тав
Нийлээд хэд байх вэ
Тоолоорой, тоолоорой
Тоог мэдвэл хэлээрэй.
Д.Навансүрэн “Хавар”
Хавартай би найзлан даа
Хамт гадаа наадандаа
Усны шувууг угтан даа
Уран зэрэглээг харандаа
Хавартай би найзландаа
Хамт ажил хийнэ дээ
Зүлэг модоо усландаа
Шүлэг номоо уншин даа.
“Хурга минь”
Тун цагаан хурга минь
Тун чхөөрхөн ааштай
Тормогор хар нүдтэй
Торгон сайхан үстэй
Түмэн хонины түрүүнд
Тоглон дэгдэн гүйнэ
Төрсөн нутгийн минь чимэг
Түмэн сүргийн минь эрдэнэ.
“Тугалчин хүү”
Тугалын сүрэг бөмбөр бөмбөр
Тоос татлан манас манас
Тугалчин хүү жирс жирс
Тушаа шилбүүр тас няс
“Миний хурга”
Миний цагаан хурга
Май май майлдаг
Угжтай сүүгээ нэхээд
Уруулаа дологоод майлдаг
Хормойг үнэрлээд дагаад
Хурууг өмхөд мөмдөдөг
Араг дээр үсрээд
Алиалан тоглож нааддаг
Миний цагаан хурга
Майлаад намайг дагадаг.
“Таван хошуу мал”
Дэл сайтай азрага
Дэлэн сайтай гүү
Сүр сайтай бух
Сүү сайтай үнээ
Ноос сайтай хуц
Ноолуур сайтай хонь
Эвэр сайтай ухна
Үйлдэр сайтай ямаа
Хүч сайтай буур
Хөх сайтай ингэ
“Бэлэг”
Ээждээ би баяраар бэлэг өгмөөр байна
За байз бодоё , заавал бэлэг бэлтгэе
Эрээн бөмбөг өгвөл, ээж авахгүй
Тоглоом өгөөд яах юм бэ
Томчуул ямар тоголдог биш дээ
Ингээд ер нь надад илүү юм алга
Зурсан зургаа бэлэглээд,сурсан дуугаа дуулж өгьё.
Т.Баточир
“Бойтог минь”
Аавын зэхэж элдсэн
Хонины нэхий бойтог минь
Ажаагийн зүүж өгсөн
Хонхон чимэгтэй бойтог минь
Багачууд бидний баярын дэлхий
Цэцэрлэгтээ бид хайртай
Цэцэрлэг минь бидэнд хайртай.
“Найзаа үдъеэ”
Ахлах ангиа төгсөөд
Бага сургаальд дэвшлээ
Эгч ах нар минь баяртай
Эрдэм номдоо шамдаарай
Ахлах ангиа төгсөөд
Бага сургуульд дэвшлээ
Ах эгч нар минь баяртай
Амжилтай сайн сураарай
“Хавар”
Хавар, хавар сайхан
Халуун дулааныг авчрана
Хавар, хавар гоёхон
Хамаг бодисыг ногоорулна.
Хавар, хавар урьхан
Хүүхэд амьтныг төлжүүлнэ
Хавар, хавар хүслэн
Хавар шиг бид цэцэглэнэ.
“Цэцэрлэг”
Манай цэцэрлэгийн хүүхэд
Хүүхэд баярладаг газар
Газар газрын хүүхдүүд
Хүүхэд бүр дотно
Дотно ая сайхан
Сайханд дуртай бид
Бид бүгдээрээ хүүхэд
Хүүхэд баярладаг газар
Газрын сайхан цэцэрлэг
Цэцэрлэг манай гэр.
“Муухай”
Гар нүүрээ угаахгүй
Халтар явбал муухай
Бөөс хурсаа арилгахгүй
Бохир явбал муухай
Хувцас хунараан оёхгүй
Хиртүүлэн явбал муухай
Хуруу хумсаа цэвэрлэхгүй
Хир суулгавал муухай.
“Цас”
Цас цас будрана
Цагаан хуваар дэлгэрэнэ
Мөнгөн дэлхий гялалзана
Мөнч сайхан харагдана.
Цас цас будрана
Цагаан цэцэг хаялана
Хас дэлхийг цайлгана
Хавтай сайхан үзэгдэнэ.
“Миний морь”
Миний морь зээрд морь
Гүйдэл сайтай тарган морь
Чиний морь хул морь
Хол ойрдоо алдартай морь.
“Найзаа угтая”
Бага найз ирлээ
Баярлан баярлан угтая
Сая танилцсан чамтай
Сайхан нөхөр болъё.
Бяцхан нөхөд ирлээ
Бид бүгдээрээ угтая
Сая танилцсан чамтай
Сайхан ханилж явъя.
“Од тоольё”
Дүүдээ дүүдээ наашаа ир
Тэнгэрийн одыг тоолж үзье
Нэг,хоёр, гурав, дөрөв, тав
Нийлээд хэд байх вэ
Тоолоорой, тоолоорой
Тоог мэдвэл хэлээрэй.
Д.Навансүрэн “Хавар”
Хавартай би найзлан даа
Хамт гадаа наадандаа
Усны шувууг угтан даа
Уран зэрэглээг харандаа
Хавартай би найзландаа
Хамт ажил хийнэ дээ
Зүлэг модоо усландаа
Шүлэг номоо уншин даа.
“Хурга минь”
Тун цагаан хурга минь
Тун чхөөрхөн ааштай
Тормогор хар нүдтэй
Торгон сайхан үстэй
Түмэн хонины түрүүнд
Тоглон дэгдэн гүйнэ
Төрсөн нутгийн минь чимэг
Түмэн сүргийн минь эрдэнэ.
“Тугалчин хүү”
Тугалын сүрэг бөмбөр бөмбөр
Тоос татлан манас манас
Тугалчин хүү жирс жирс
Тушаа шилбүүр тас няс
“Миний хурга”
Миний цагаан хурга
Май май майлдаг
Угжтай сүүгээ нэхээд
Уруулаа дологоод майлдаг
Хормойг үнэрлээд дагаад
Хурууг өмхөд мөмдөдөг
Араг дээр үсрээд
Алиалан тоглож нааддаг
Миний цагаан хурга
Майлаад намайг дагадаг.
“Таван хошуу мал”
Дэл сайтай азрага
Дэлэн сайтай гүү
Сүр сайтай бух
Сүү сайтай үнээ
Ноос сайтай хуц
Ноолуур сайтай хонь
Эвэр сайтай ухна
Үйлдэр сайтай ямаа
Хүч сайтай буур
Хөх сайтай ингэ
“Бэлэг”
Ээждээ би баяраар бэлэг өгмөөр байна
За байз бодоё , заавал бэлэг бэлтгэе
Эрээн бөмбөг өгвөл, ээж авахгүй
Тоглоом өгөөд яах юм бэ
Томчуул ямар тоголдог биш дээ
Ингээд ер нь надад илүү юм алга
Зурсан зургаа бэлэглээд,сурсан дуугаа дуулж өгьё.
Т.Баточир
“Бойтог минь”
Аавын зэхэж элдсэн
Хонины нэхий бойтог минь
Ажаагийн зүүж өгсөн
Хонхон чимэгтэй бойтог минь
Аавын алганд өөдөөгөө болсон
Алтан босгонд өлмийгөө өргөсөн
Бойтог минь. Бойтог минь.
Бодлын хөөрхөн бойтог минь,
Ээжийн эсгэж цойлдсон
Бойтог минь. Бойтог минь.
Бодлын хөөрхөн бойтог минь,
Ээжийн эсгэж цойлдсон
Эвтэй сайхан бойтог минь
Эмээгийн мялааж хайрласан
Энхрий зөөлхөн бойтог минь
Дахилт
Даахин насанд хүргэсэн
Дахиж багтаагүй бойтог минь
Дэлхийг алхахад тусалсан
Дэм нь багадаагүй бойтог минь
Дахилт
“32 хул тоолох”
Дэн дун хул
Дэрсэн хул
Ян ян хул
Ясан хул
Бөн бөн хул
Бөндийсэн хул
Сайн эрийн хорин таван хул
Муу эрийн арван хул
Муу тоолвол таван хул
За тоолъё.
32 цагаан лонх
Эмээгийн мялааж хайрласан
Энхрий зөөлхөн бойтог минь
Дахилт
Даахин насанд хүргэсэн
Дахиж багтаагүй бойтог минь
Дэлхийг алхахад тусалсан
Дэм нь багадаагүй бойтог минь
Дахилт
“32 хул тоолох”
Дэн дун хул
Дэрсэн хул
Ян ян хул
Ясан хул
Бөн бөн хул
Бөндийсэн хул
Сайн эрийн хорин таван хул
Муу эрийн арван хул
Муу тоолвол таван хул
За тоолъё.
32 цагаан лонх
25 хулыгнэг амьсгалаар тоолох
“За, би нэг сайн эр болж 32 цагаан лонхыг нэг амьсгалаар тоолъё гээд тоолно.
Хүүхдийн хэл зүгшрүүлэх үгс
Эргэн дээр элээ хэрээ галуу гурав байна.
Ээрүүл хайруул бариул, билүү чулуу илүүр.
Хадлан руу мал оруулуузай, харгана руу хонь оруулуузай.
Хулан жороо хурдан жирийнэ, хуйвтай шилбүүр хуйлран эвхрэнэ.
Ах, аавын араг савраар аргал хоргол түүлээ.
Ихэр мухар хоёр ишиг, эрх хув хар нэг ишиг.
Аргал том арга бага болохоос, арга том аргал бага биш.
Арван тарвага арвуулаа тарган уу, арван тарвага арвуулаа эцэнхий юу.
Төлгөн хонинууд түргэн хөлтэй үү, иргэн хонинууд түргэн хөлтэй юу,
Бөөрийн талд явахад бөөрөнхий хамхуул бөмбөрөн бөмбөрөн, өнхрөн өнхрөн, өнгөрөн өнгөрөн хийслээ.
Эрээн давуу бараан даавуу хоёрын эрээн нь барааны дор гэсэн болохоос, эрээн давуу бараан даавуу хоёрын эрээн нь дор бараан нь дээр гээгүй.
Дэлгэр тэнэгэр зуны, цэлгэр цэлмэг тэнгэр.
Шилин цонхоны цаана ширэн цүнх, ширэн цүнхний цаана ширмэн хонх.
Хуучин байсан байшин, шинэ барьсан байшин.
Ширгэн дээр иргэн хонь, эргэн дээр төлгөн хонь.
Цох чих дух гурав гээд
Цох чих дух гурваа заагаарай.
Бөх хүнийг бөх хүн гэхээс, бүх хүнийг бөх хүн гэхгүй.
Нимгэн дэвтэр шингэн бэх, мөнгөн үзэг мөн ч тустай.
Эрхэм эрдэнэ эрдэм ном.
Эрдэнэ хүсвэл эрдэм ном сур
Эрдэм сурвал эрдэнэ тэр.
Бор бор болжмор жил жилд өндөглөнө
Бор бор болжмор жир жир жиргэнэ.
Цаас цагаан, цас цагаан, царс цагаан цөм цав цагаан.
Тэнгэр хөх тэнгис хөх тиймээ, хоёюулаа хөв хөх
Ашигласан ном хэвлэл:
“За, би нэг сайн эр болж 32 цагаан лонхыг нэг амьсгалаар тоолъё гээд тоолно.
Хүүхдийн хэл зүгшрүүлэх үгс
Эргэн дээр элээ хэрээ галуу гурав байна.
Ээрүүл хайруул бариул, билүү чулуу илүүр.
Хадлан руу мал оруулуузай, харгана руу хонь оруулуузай.
Хулан жороо хурдан жирийнэ, хуйвтай шилбүүр хуйлран эвхрэнэ.
Ах, аавын араг савраар аргал хоргол түүлээ.
Ихэр мухар хоёр ишиг, эрх хув хар нэг ишиг.
Аргал том арга бага болохоос, арга том аргал бага биш.
Арван тарвага арвуулаа тарган уу, арван тарвага арвуулаа эцэнхий юу.
Төлгөн хонинууд түргэн хөлтэй үү, иргэн хонинууд түргэн хөлтэй юу,
Бөөрийн талд явахад бөөрөнхий хамхуул бөмбөрөн бөмбөрөн, өнхрөн өнхрөн, өнгөрөн өнгөрөн хийслээ.
Эрээн давуу бараан даавуу хоёрын эрээн нь барааны дор гэсэн болохоос, эрээн давуу бараан даавуу хоёрын эрээн нь дор бараан нь дээр гээгүй.
Дэлгэр тэнэгэр зуны, цэлгэр цэлмэг тэнгэр.
Шилин цонхоны цаана ширэн цүнх, ширэн цүнхний цаана ширмэн хонх.
Хуучин байсан байшин, шинэ барьсан байшин.
Ширгэн дээр иргэн хонь, эргэн дээр төлгөн хонь.
Цох чих дух гурав гээд
Цох чих дух гурваа заагаарай.
Бөх хүнийг бөх хүн гэхээс, бүх хүнийг бөх хүн гэхгүй.
Нимгэн дэвтэр шингэн бэх, мөнгөн үзэг мөн ч тустай.
Эрхэм эрдэнэ эрдэм ном.
Эрдэнэ хүсвэл эрдэм ном сур
Эрдэм сурвал эрдэнэ тэр.
Бор бор болжмор жил жилд өндөглөнө
Бор бор болжмор жир жир жиргэнэ.
Цаас цагаан, цас цагаан, царс цагаан цөм цав цагаан.
Тэнгэр хөх тэнгис хөх тиймээ, хоёюулаа хөв хөх
Ашигласан ном хэвлэл:
- “Монгол ардын оньсого цэцэн үг “ Ц.Өлзийхутаг, Улсын Хэвлэлийн газар, Улаанбаатар 1982, номоос авав.
- “Хүүхдийн цэцэрлэгийн хэлний боловсрол” багшийн хэрэглэх бичгээс авав. Өвөрмонголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо 1987 он
- Хүүхдийн зохиолчдын шүлгүүдийг сонгож авав.
