Гурван баавгай

Л.Толстой 

Нэг охин гэрээсээ гарч яваад ойд оржээ. Тэгээд ойд төөрч гэртээ буцах замдаа эрээд олсонгүй явсаар ойд байгаа нэг жижиг гэрт хүрч иржээ. Үүд нь онгорхой байв.

Үүдээр нь харахад гэрт хэн ч байсангүй учир, тэр охин оржээ. Энэ жижигхэн байшинд гурван баавгай суудаг байжээ. Нэг баавгай нь эцэг нь ба түүнийг Михаил Иванович гэж дууддаг билээ. Энэ нь биеэр арай том биетэй, саглагар үстэй баавгай байжээ. Нөгөө дэх нь эх баавгай байжээ. Энэ нь биеэр арай бага ба түүнийг Настасья Петровна гэнэ. Гурав дахь жижигхэн хүү баавгай нь Мишутка гэдэг нэртэй билээ. Баавгайнууд гэртээ байгаагүй бөгөөд тэд ойгоор зугаацах гэж явсан байлаа.

Тэр байшин нь хоёр өрөөтэй, нэг нь хоол идэх, нөгөө нь унтлагын өрөө байв.

Охин хоол иддэг өрөөнд нь ортол, ширээн дээр шөлтэй гурван аяга байхыг үзжээ. Нэг аяга нь их том байсан бөгөөд тэр нь Михайл Ивановичийнх, хоёр дахь арай бага нь Настаья Петровнагийнх, гурав дахь жижиг хөх аяга нь Мишуткийнх юмсанжээ. Аяга бүрийн хажууд том, дунд, жижиг халбага байв. Охин том халбагыг аваад том аяган доторхоос идэж үзээд, дараагаар нь дунд халбагаар дунд аяганаас, сүүлд нь жижиг халбагыг авч жижиг хөх аягатайгаас идээд үзэхэд нь Мишуткийн шөл хамгийн амттай шиг санагдав. Ширээний дэргэд гурван сандал байхыг үзээд сууж үзэхсэн гэж бодов. Нэг том нь Михайл Ивановичийнх, арай багавтар нь Настаья Петровнагийнх, хөх дэртэй хамгийн жижиг сандал нь Мишуткийнх юмсанжээ. Охин, том сандал дээр гарах гээд унав. Дунд сандал дээр суусан нь их эвгүй байв. Эцэст нь жижиг сандал дээр суухад их тохиромжтой байсан учир инээд алджээ. Охин жижиг хөх аягыг өвдөг дээрээ авч суугаад идэж гарав. Шөлийг бүгдийг идээд, сандал дээрээ ганхаж суутал нь сандал нь эвдрээд, өөрөө шалан дээр ойчлоо. Тэндээс босоод сандлаа өргөж тавиад, унтлагын өрөөнд оржээ. Тунд гурван ор байсан нь: Нэг том Михайл Ивановичийнх, нөгөө нь Настаья Петровнагийнх, гурав дахь жижиг нь Мишуткийнх юмсанжээ. Охин, том орон дээр хэвттэл хэтэрхий том, нөгөө нь хэтэрхий өндөр байв. Харин жижиг орон дээр хэвтэж үзвэл түүнд яаг таарсан учир хэвтээд унтчихжээ. Баавгайнууд ихэд өлсөөд гэртээ ирээд юм идэх гэв. Том баавгай өөрийнхөө аягыг авч үзээд аймшигтай чангаар бархирсан нь:

-Хэн, миний аягатай шөлнөөс идэв. Мишутка өөрийнхөө аяга хоосон болсныг үзээд нарийхан дуугар гангинасан нь:

-Миний аягатайг хэн идээд хоослов. Михайл Иванович өөрийн сандлыг үзээд чангаар хашхирсан нь:

-Хэн миний сандал дээр суугаад, байрнаас нь хөдөлгөв. Насатья Петровна өөрийн сандлыг үзээд чанга биш дуугаар хэлсэн нь:

-Миний сандал дээр хэн суугаад байрнаас нь хөдөлгөв!

Мишутка өөрийн эвдэрхий байгаа сандлыг үзээд нарийн дуугаар гангинасан нь:

-Хэн миний сандар дээр суугаад, эвдэж орхив! Тэгээд баавгайнууд унтах өрөөндөө орцгоов.

-Хэн, миний орон дээр хэвтээд онгилж орхив гэж Настасья Петровна чанга биш дуугаар хашхирав. Мишутка сандал тавьж өөрийнхөө орыг үзүүтээ нарийн дуугаар хоолойгоор гангинасан нь:

-Хэн, миний орон дээр хэвтээ вэ! Тэгээд охиныг хэвтэж байхыг гэнэт хараад, хутгаар хатгуулсан юм шиг чарласан нь:

-Энд байна! Бариач, бариач! Энд байна! Энд байна ! Аа-яа-яа ! бариад аваач! Тэр, охиныг хазах гэв. Охин нүдээ нээж баавгайнуудыг үзээд цонх уруу ухас хийв. Цонх нь онгорхой байсан тул үсэрч гараад зугтаачихлаа. Тэгээд баавгайнууд түүнийг хөөгөөд гүйцээгүй ажээ.

Хөдөлгөөнт тоглоом

 “БОР ШУВУУ” 

Тоглоомын зорилго: Өндөрлөг газар дээрээс үсэрч буух, буцаад гарч чаддаг, тарж гүйх, багшийн дохионы дагуу хөдөлгөөнийг хийлгэж сургана.

Тоглох арга: Хүүхдүүд бага зэргийн өндөрлөсөн  (өндөр нь 5-10 см байна) урт сандал, банз, шоо, модны тайрдас дээр тасалгаа буюу талбай дээр нэг талд зогсоно. Багш хүүхдүүдэд хандаж “ гадаа нар гарлаа, бор шувуунууд үүрнээсээ гарлаа,  үр тариа олж идэж байна” гэж хэлнэ. Хүүхдүүд өндөрлөгөөс бууж тасалгаа буюу талбайгаар тарж нисээд зарим нь газар дээр өвдөглөж гараараа  шал буюу газар дээр хуруугаараа тоншино (иднэ). Багш “бороо орлоо бүх шувуу үүр уруугаа нислээ” гэж хэлэхэд хүүхдүүд буцаж өөрсдийн байрандаа очно  (өндөрлөг дээр гарна). Өндөрлөг нь хүрэлцээтэй зайтай хүүхдүүд тарж очиж өндөрлөгт гарах боломжтойгоор сандал шоо, банз бэлтгэсэн байна. Зөөлөн буух, эргэж өндөрлөг дээр яаж гарах зэргийг зааж өгөх ба хүүхдэд тусална. Олон дахин давтан тоглосны дараа  тоглоомыг зөвхөн  “ нар”, “бороо” гэж нэг үгээр удирдана. 

Хүүхдийн байгууллагад байх ёсгүй аюултай ургамлууд.

Хурц үзүүртэй навч, өргөстэй / сарнай /роза/, кактус, юкка, агава, алоэ/, хүүхдийн арьсыг түлэх ба хордуулах Ургамалаас /аглонема, алоказия, антуриум /годонхай/, диффенбахия /гундахай/ энэ ургамал хамгийн аюултай 8 настай хүүхэд навчнаас нь идээд дороо нас барсан/, зантедеския, замилокулькас, каладиум /муутуу навч/, колоказия, монстера /гажнай/,сингониум /гажнайлж/, спатифиллус, кротон / хоёр янзын ургамал/,филодендрон, эпипремнум, олендра / цэгцүүхэй/ хортой шүүс ялгаруулдаг зэрэг ургамлууд хүүхдэд аюултай.
Дээр хи Ургамалаас олон янзын хортой шүүс бусад зүйл ялгардаг /секторные ткани/,
/смолянные каналы/, / млечники/.

Эдгээр ургамлын хортой шүүс нь аманд ормогц тагнаа хоолойнд хавдар үүсгэн хоолойг боож амьсгалах боломжгүй болгож нас барна, гараараа бариад нүдэнд хүргэхэд коньюнктивит ба нүдийг гэмтээнэ. Мөн сэвсгэр бүрхүүлтэй навчтай ургамал нь тоос шороо их цуглуулдаг тул харшилтай хүнд маш их харшил нэмж өгнө. Тийм учраас маш их дэлгэрч байгаа удамбар скую фиалку/сенполия/ хүүхэд байгаа өрөө тасалгаанд байрлуулж болохгүй.

Иймд дараах зөвлөгөөнийг өгч байна. Үүнд:
Цэцэрлэгийн бага бүлэгт 8-9 цэцэг байлгаж болно. Тэхдээ хүүхдийн анхаарлыг татах абутилон / тасалгааны агч мод гэж нэрлэдэг/, мөн 2-3 төрлийн намхан өндөр хай тан цэцэг зэрэг гоё навчтай ба цэцэгтэй тасалгааны ургамал байлгана.

Дунд бүлэгт бага бүлэгт байсан цэцэг дээр нэмж кливия /гүнгоо/, аспарагус /үүлэн цэцэг/, традесканция /сүлжгэнэлэг/, плющ / авиргана/ зэрэг 2-4 цэцэг нэмж болно.
Ахлах бүлэгт өмнө байгаа цэцэг дээр шинэ цэцэг нэмж бусад цэцэгтэй харьцуулан ялгааг ярилцах ба цэцгийг яаж арчлах талаар хүүхдэд мэдлэг өгнө.

Бэлтгэл бүлэгт олон төрлийн цэцэг байна, хүүхэд цэцгийн нэр, ялгааг мэддэг бөгөөд мөн арчлах арга барилын талаар мэдлэгтэй болсон байна. Харин хүүхдээр цэцгийн навчийг арчуулж болохгүй зөвхөн том хүмүүс арчиж цэвэрлэнэ. Навчтай харьцсан хүн дараа нь гараа сайн савандаж угаахыг анхааруулъя.

Цэцэрлэгт байж болох тасалгааны цэцгүүд. Үүнд:

• • Үүлэн цэцэг /аспарагус/ энергитэй
• • Ойм /папоротник/
• • Хим /абутилон буюу тасалгааны агч мод/ энергитэй
• • Авиргана /плющ/
• • Усан цэцэг буюу хумсан будаг /бальзамин/
• • Лавр /лавра благородный/
• • Ороогуулган /сциндапсус/ 
• • Удам бор /фикус/ хоёр янз байдаг их энергитэй
• • Сүлжгэнэлэг / традисканция/ энергитэй
• • Багцаргана /хлорофитум/ агаар цэвэрлэнэ энергитэй
• • Мөнх цэцэгт хайтан бегония/ их энергитэй ургамал
• • Навчит хайтан листовая бегония/ энергитэй.

Ашигласан ном:

1. “Дошкольная педагогика №1 /34/ 2007
2. Владимир Киврин “ Энергетика человека”номын “Энергетика растений” стр 29-55
3. Л.Энхтуяа,Н.Очгэрэл “ Тасалгааны ургамал тарьж ургуулах арга” Улаанбаатар 2014 оны номоос

Орчуулж боловсруулсан АБТА, Боловсрол судлалын магистр, “Зөвлөх багш”, хүндэт профессор ,ахмад багш Д.Нонна
2017.12. 14.