2010-12-13

2-оос 3 нас хүртэлх хүүхдийн сэтгэл зүйн онцлог.

  • 2 настай хүүхдийн идэвхтэй үгийн сан 300-400 болно. 2-3 нас хүртэл хүүхдийн үгийн сан идэвхтэй нэмэгдэнэ.
  • “Энэ юу вэ?”, “Энэ хэн бэ?” гэж асуулт тавина, үйл үг, нэр үг, тэмдэг нэр, төлөөний нэр зэргийг эзэмшиж богино хэмжээний өгүүлбэрээр ярьж эхэлнэ. Асуулт тавьж эхэлнэ гэдэг хүүхдийн оюуны хөгжил сайн байна гэсэн үг.
  • Харандаа атгаж зураас зурж эхэлнэ, өрж байгуулах тоглоомоор юм өрж тоглохыг оролдоно.
  • Бие дааж явна. Бие дааж бүх юманд хүрч очихыг оролдоно.
  • Юмсыг орлуулан тоглоно (жишээ нь савх мод хүүхэлдэй болох, дөрвөлжин мод машин болох г.мэт).
  • Яриа нь харилцааны хэрэглүүр болно.
  • Эсэргүүцэж эхэлнэ, энэ үед ахмад хүмүүс хүүхэдтэй харьцах харьцаагаа өөрчлөх, хүүхдэд хандах хандлага өөрчлөх шаардлагатай.
  • Хүүхэд Хаана? Хаашаа? Хаанаас? Хэзээ ? зэрэг зүг чиг хугацаа заасан асуулт тавина. Энэ насан дээр хүүхэд асуулт тавихгүй бол хэл ярианы хоцрогдол гарч болзошгүй тул хүүхдийн сэтгэхүй оюуны хоцрогдол буюу сонсголыг шалгуулах шаардлагатай.
  • Энэ насанд хүүхэд тоглоомоор идэвхтэй тоглож наадна. Насанд нь тохирсон олон төрлийн чанартай хоргүй, аюулгүй тоглоом авч өгөх шаардлагатай.
  • Зурагтай ном үзэх сонирхолтой болно. Энэ үед нь номонд сонирхолтой болгохын тулд зурагтай ном авч өгч байна. Эцэг эх өдөр бүр цаг гаргаж хүүхдэдээ ном уншиж өгөхийг зөвлөж байна. Хүүхдийн хэл яриаг эрчимтэй хөгжүүлэх зорилгоор хүүхдэд хүүхдийн ном уншиж өгөх. 2-3 настай хүүхдийн үгийн санг нэмэгдүүлэх, ярианд сургах гол зорилго байдаг. Зураг дээр байгаа зүйлийг зааж асууж эхэлнэ. Энэ үед эцэг эхчүүд анхааралтай хандаж тайлбарлан өгөх хэрэгтэй. Хүүхэд хэдэн ч удаа асууж болно, харин та тэвчээртэй хариулах хэрэгтэй.
  • Бие дааж халбага сэрээ барьж хоолоо идэх, аягтай цайгаа барьж ууна.
  • Хувцсаа тайлах өмсөх чадвар сууж эхэлнэ.
  • Өөрийн хүсэл хэрэгцээгээ илэрхийлж эхэлнэ.
  • Урагшаа хойшоо алхан, тонгойж юм түүж авна, гүйнэ, юманд авирч эхэлнэ. Гүйхдээ хөдөлгөөнөө зогсоож чадахгүй.
  • Энэ насны хүүхэд өөрөө бие дааж юм хийх эрмэлзэл, идэвхтэй болсон байна.
  • Хоёр настай хүүхэд юмыг дуурайх онцлогтой учир нүдээр үзэж, чихээр сонсож, гараар барьсан зүйлээ дуурайх үйл хийнэ.
Хоёр настай хүүхэд өмнө дуулгавартай байсан бол зөрүүд байдал гаргана. Энэ насны хүүхдийн хамгийн дуртай “үгүй” гэдэг үг бий болно. Тэд юм л бол “үгүй” гэнэ. ”Хоолоо ид” гэхээр “үгүй”, “миний хүү наашаа ир” гэхээр “үгүй”, “май энэ тоглоомыг ав” гэхлээр “үгүй” гэж хариу өгнө. Энэ бас учиртай. Хэрэв бид сайн ажиглаад үзэхэд эцэг эх, насанд хүрэгчдээс өөрт нь тулгаад байгаа тэр зүйлийг л хүлээн зөвшөөрөхгүй гэсэн байдал илэрч буйг ажиглаж болно. Энэ нь чухамдаа түүнийг хүсэхгүй байгаа биш харин бусдын тушаах, тулгах, даалгахыг биелүүлэх дургүй байгаагаас тэр юм. Хүүхэд өөрийг ээ”бие хүн” гэдгийг мэдэрч эхэлж байгаа юм.

Энэ насыг “шилжилтийн нас” гэж эрдэмтэд нотолсон байна. Чухам яаж нотолсон бэ гэвэл. Үүнээс өмнө насанд хүрэгчдийн хэлсэн бүгдийг үг дуугүй зөвшөөрдөг байлаа. Харин одоо бол түүний эсрэг өөрийн хүслээ сөргүүлэн тавих болно. Энэ үед эцэг эх хүүхэдтэй хандах хандлага өөрчлөгдөх шаардлага гарч ирнэ. Тэгвэл эцэг эх яах ёстой вэ? Зөнгөөр нь орхих уу, эсвэл хатуу зүрх гарган өөрийн үзэл дээр бат зогсох уу? Энэ тохиолдолд хамгийн шалгарсан арга бол хүүхдийнхээ анхаарлыг өөр тийш нь хандуулан өөр үйл ажиллагаанд татан оруулах явдал юм.
  • Хүүхдийг хоёр настайд нь ямар нэг дэг журамд сургах ёстой. Энэ нь тун уян хатан байх ёстой. Хэт хатуу шаардлага нь энэ насныхны тогтворгүй сэтгэлийн хөдөлгөөнтэй зөрчилддөг юм.
  • Эцэг эхийн шаардлага нь нэг нэгийгээ үгүйсгэж болохгүй. Энэ насны хүүхдийнхээ өөрийн сэтгэлээ чөлөөтэй илэрхийлэх боломжоор хангах хэрэгтэй. Энэ насанд хүүхэд баярлах, хөөрөх, уурлах эгдүүцэх, чанга хаш гарах байдлаар илэрхийлнэ. Хүүхэд эсэргүүцсэн сэтгэлээ илэрхийлэхэд нь саад болох хэрэггүй, харин түүнд ойлгуулах хэрэгтэй.
  • Хоёр настай хүүхэд эцэг эхээс анхаарал халамж, хайрыг хүсдэг. Эцэг эх сэтгэлийг нь ойлгох, тааламжгүй байдлыг нь хамт хуваалцаж байна гэдгийг тэд мэдрэх нь чухал.
  • Хоёр настайдаа хүүхэд өлсөж байгаагаа тэр болгон ойлгодоггүй. Мөн ядарснаа ч тэр болгон мэдэрдэггүй. Иймээс тэдний амрах, хооллох цагийг эцэг эх бид зохицуулан.
Энэ насанд эцэг эх дараах зорилт тавин хүүхдээ хөгжүүлэх нь зүйтэй. Үүнд:
  • Хүүхдийн эрүүл мэндийг хамгаалах бэхжүүлэх.
  • Ариун цэвэр эрүүл ахуйн дадал хэвшлийг нь бэхжүүлэх, өөрөө өөрийг ээ үйлчилж сурсан байна.
  • Үндсэн хөдөлгөөнийг хөгжүүлэх ба ядаргаанаас хамгаалах.
  • Хүүхдийн хүртэхүй, анхаарал, ой тогтоолтыг хөгжүүлэх.
  • Орчинтойгоо харьцаж мэдрэхүйн эрхтэнгүүдийг хөгжүүлэх.
  • Байгалийг танин мэдэх ба ургамалтай зөв харьцаж сургах.
  • Хүүхдийн хэл яриаг үргэлжлүүлэн хөгжүүлэх, ярианд сургах, ном уншиж утгыг нь яриулж сургах, үгийн баялгийг нэмэгдүүлэх, үеийн хүүхэдтэй харьцаж сургах.
  • Сэдэвт тоглоомоор тоглуулах, нөхөдтэй гээ хамтран тоглож сурах.
  • Олны дунд бие ээ зөв авч явах, ойр дотнын хүмүүс болон эцэг эхээ хайрлах.
  • Урлаг уран сайхныг сонирхож оролцохыг нь дэмжих хэрэгтэй байдаг.

2010-12-03

Хэн гоё гэр зурах вэ

холбоосоо сэтгэгдлээр оруулаад явна уу

Нэгээс хоёр нас хүртэлх хүүхдийн сэтгэл зүйн онцлог.

  • Нэг үйл ажиллагаандаа 15 минут зарцуулна, “болохгүй” гэдэг үгийн утгыг эзэмшиж эхэлнэ.
  • Юм түшиж  заримдаа чөлөөтэй  бие дааж явж эхэлнэ. Зарим үед хүүхэд  1 нас 2 сартай ч  явж магадгүй үүнээс эцэг эх сандрах хэрэггүй. 
  • Энэ наснаас эхэлж хүмүүстэй дотно байх хүсэл эрмэлзэл бий болж ахмадтай харьцахдаа сэтгэл нь их хөдөлнө, баярлана. Хүнийг харахгүйгээр юмыг барьж авахыг оролдоно, ахмад хүмүүсийн хөдөлгөөнийг дуурайж хийнэ.
  • Тоглоомоо гартаа барьж аваад хүүхэд маш их баярлаж, сэтгэлийн хөдөлгөөнөө илэрхийлнэ. Өөртөө байгаа  тоглоом бусад зүйлээ сэгсрэх, цохих, унагах, шидэх, угсрах, сугалж авах, савны тагийг нээх, шоонуудыг давхарлан тавих зэргээр  үйлдлийг судалж сонирхоно. Зарим зүйлийг амандаа хийж долоох байдлаар судлана. Олон үг ойлгоно. 
  • Нэг насаас өмнө хүүхэд баярлахдаа сэтгэл нь хөөрч гуагалж, шулганаж байсан бол одоо “аав, ээж, эмээ, ав, өг, яв, май” зэрэг  8-14 идэвхтэй үгийг ашиглана ярьж, хэл яриа нь хөгжих анхны  суурь тавигдана.    
  • Энэ насанд  хүүхдийн идэвхтэй үгийн сан хурдан нэмэгдэж 30-40-д хүрсэн байдаг тул   хүний хэлж байгаа үгийг ойлгож, хүнтэй  чөлөөтэй ярьж эхэлнэ. 
  • Хүүхэд  чөлөөтэй сайн явдаг,  хоолны үед бие дааж халбагаа барьж хоол идэхийг оролдох ба зураг дээрх юмыг таньж заана, хүний яриаг ойлгоно. Энэ насанд хүүхэд  “Энэ юу вэ?”, “Энэ хэн бэ?” гэсэн асуулт нь үндсэн асуулт болно. 
  • Хүүхэд өөртэй нь хамт тоглохыг хүсдэг.  
  • Зарим юмсын хэмжээ, хэлбэр дүрсийн ялгааг мэддэг.
  • Юм түшиж тойрч явж орчинтой танилцана. 
  • Таны анхаарлыг өөртөө татана. 
  • Дур хүсэл уур уцаараа илэрхийлэнэ. Энэ насыг шилжилтийн нас гэнэ. Хүүхэд бие даах гэж уур уцаарлана. Энэ насанд хүүхэд юм болгонд хүрэх гэж оролдоно тэр үед  эцэг эх болохгүй зүйлийг нь хурааж авах буюу “болохгүй”, “үгүй”  гэдэг үгийг  хэлэхэд хүүхэд  эсрэг босно. Энэ насандаа эсэргүүцлээ чанга хашхирах,  газар дээр унана, хөл гараараа шалаа цохино. Энэ бүгд гэр бүлийн харилцаа хүмүүжлээс шалтгаална. Эцэг эх  хязгаарлагдмал орчинд хүүхдээ эрх чөлөөтэй байлгах, өөрсдөө тэсвэртэй байхыг хичээ.
  • Хүүхэд өөрийн амжилтад баярлана.


Эцэг эх хүүхдийнхээ онцлогийг мэдэж авсны дараа та хүүхдээ хөгжүүлэх цаашид хүн болгоход энэ насаас юуг анхаар ч ажиллах вэ. Үүнд: доорх зорилго тавьж ажиллах нь чухал.

  • Хүүхдийн эрүүл мэндийг бэхжүүлэх, түүний биеийг чийрэгжүүлэх, үндсэн хөдөлгөөнийг хөгжүүлнэ.
  • Бие дааж өөрийгөө үйлчлэх ба цэвэр нямбай дадал хэвшил суулгана.
  • Ойр орчинтой хүүхдийг танилцуулах.
  • Хүүхдийн үгийн санг нэмэгдүүлэх ба зарим үгийг хүүхдэд тайлбарлаж өгнө.
  • Зарим юмсын шинж чанарыг танилцуулж нэрлүүлж сургана.
  • Асуултад хариу өгч сургана.
  • Хүүхдийн хүртэхүй, сэтгэхүй, анхаарал, ой тогтоолтыг хөгжүүлэх.
  • Тоглоом юмстай харьцаж сургах.
  • Гоо сайхны хүртэхүйг хөгжүүлэх.
  • Хүнтэй мэндлэх, баярласнаа илэрхийлэх, ахмад хүмүүсийн хүсэлтийг биелүүлэх, салах ёслолоо илэрхийлж сургах.
  • Амьтан ургамлыг хайрлаж зөв харьцаж сургах.
  • Дуу хөгжим сонсгох,  сонирхолтой болгох, дуу хөгжим  сонсоод баярлаж байгааг дэмжих зэрэг  эцэг эх  хүүхдээ хөгжүүлэх нь зүйтэй. 

2010-12-02

Хүүхдээ хүн болгоход хэвлий дотроос нь эхэлье.

Хүүхдийг хэвлийд байхаас эхлэн хөгжүүлэх хэрэгтэй.  Хэвлийд байгаа хүүхдийн тархи нь хязгааргүй их хөгжих бэлтгэлтэй ба боломжтой , эрүүл мэндийн маш их нөөцтэй. Тэр их нөөц боломжийг нээж өгөхөд ээж нь туслах ёстой. Хэвлийд байгаа хүүхдийн тэр боломжийг нээхэд зөвхөн эхийн дуу хоолой ба бие организм л сургууль дадлага болно. 100 жилийн өмнө эрдэмтэд дөнгөж сая төрсөн хүүхдийн тархины эд эсийн тодорхой хэсэг нь хатангирших байдалтайг нотолсон байна. 1982 онд Японы эрдэмтэд хэвлийд байгаа хүүхэд эхийн дотор гадна болж байгаа бүх юмыг сонсдог, ялангуяа эхийн зүрхний чимээ ажиллагаа нь илүү хүчтэй сонсдог гэж үздэг байна.

Эхийн хэвлийд байгаа 4 долоо хоногтой хүүхдийн зүрх нь минутад 145 цохилттой байна гэдэг бол зүрх нь ажиллаж эхэлдэг байна.
5 долоо хоногтой байхдаа юмыг мэдэрч үйлдэл үзүүлдэг байна. Хэвлийд байгаа хүүхдэд хүрэхэд хүүхэд маш их хөдөлж байсан байна.
8 дахь долоо хоногтойд хүүхдийн тархины эс маш хүчтэй түргэн хөгжиж байсан байна.
12 долоо хоногтой хүүхдийн нүүр нь тодорч, болж байгаа зүйлийг нүүрний хөдөлгөөнөөр илэрхийлж байдаг.
14 долоо хоногтой хүүхэд дуу чимээг мэдэрч эхэлнэ. Энэ нь ярианы бүтцийг ялгаж хариу үйлдэл үзүүлж эхэлдэг байна.

2000 жилийн өмнө Хятадад төрхийн өмнө жирэмсэн эмэгтэйг  өдөр бүр олон цагаар дуу дуулуулдаг байжээ. Японд жирэмсэн эмэгтэйг маш сайхан газар байлгаж эх ирээдүйн хүүхдэд гоо сайхан ба хөгжмийн боловсрол олгодог. Сүүлийн үед  хойд Европын жирэмсэн эмэгтэйчүүд ардын болон шашны дуунуудыг дуулдаг байна. Полинезий улсад одоо ч жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн дунд зориулсан бүжиг зохион явуулах , Калифорни эмч Рене Ван де Кар нь 60 жил жирэмсэн эмэгтэйд гараараа гэдсэндээ дарах, алгадах сэгсрэх хөдөлгөөнийг үгтэй хослуулан 10-20 минут дасгал хийлгэдэг, Францад жирэмсэн эмэгтэйг төрхөд нь нь хоорын дууг сонсгож төрүүлдэг  Мишель Аденагийн арга зэрэг Малазии, Энэтхэг,  Шведийн эрдэмтэд хэвлийд байгаа хүүхдийн зүрх цохиж эхэлсэн өдрөөс нь эхлэн туршилт судалгаануудыг хийж хүүхдийг хэвлийд байхдаа хөгжих боломжтой гэдгийг эдгээр эрдэмтэд нотолж өгсөн байна.
Оросын эрдэмтэн М.Л.Лазарев нь хүүхдийг хэвлийд байхад ээж нь тодорхой үе шаттайгаар хүүхдийн мэдрэлийн рефлексийг хөгжүүлж төлөвшүүлэх дасгалыг боловсруулсан байна.

Эхний гурван сард нь ургийг сэргээх үе шат гэж үздэг. Үүнийг дуу хөгжим ээр хөгжүүлэх дасгал хийдэг байна. Үүнд:

1-р сартай ургийг чичирхийлж хөгжүүлэх
2-р сартай ургийн судсыг авиагаар хөгжүүлэх
3-р сартай ургийг авиагаар амьсгалыг хөгжүүлэх

Хоёр дахь гурван сард нь ургийг бэхжүүлж баталгаажуулах үе шат 

4-р сартай ургийг хэмнэлтэй авиагаар хөгжүүлэх 
5-р сартай ургийн хөдөлгөөнийг авиагаар хүмүүжүүлэх
6-р сартай ургийг хөдөлгөөн, иллэг цохилтыг авиатай хослуулан хүмүүжүүлэх

Гурав дахь гурван сард нь ургийн зарим эрх тэнгийн  хөгжлийг идэвхжүүлэх үе шат

7-9 –р сартай ургийг сонсох ба харах эрхтнийг хөгжүүлж хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаа явагдана.

Иймд хэвлийгээс эхлэн хүүхдийг хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаа явуулснаар хүүхэд төрсний дараа ямар үр дүн гардаг вэ? гэвэл

  • · Төрөлхийн хөгжмийн сонсголтой
  • · Орчин тойрныг авиагаар зураглан төсөөлөх
  • · Төрсний дараа био хэмнэлтэд дасах
  • · Хэвлийд байх үеийн үгийн сантай.
  • · Авиа хөдөлгөөнөөр анхны харилцааны дадалтай. 
  • · Ээжийн дуу хоолойг танин.
  • · Өнгө ялгах анхны үндэс тавигдана. 
  • · Иллэгийн мэдрэмжтэй .
  • · Сэтгэхүйн гурван хэв шинжийн эхний төлөвшилттэй. Энэ нь хөгжмийн дуу чимээнд сэтгэл хөдлөх,  шинэ тоглоомыг өнгөөр нь ялгах чадвартай болсон байна.
  • · Бие бялдрын ба сэтгэл хөдлөлөөрөө нэлээд боловсорсон байна.
  • · Үеийн хүүхдээс хөгжлөөрөө түрүүлнэ.
  • · Сонирхол анхаарал нэлээд сайн байна.
  • · Шоог яриа ба ой тогтоолт нь илүү сайн байна.
  • · Дархлаа сайн байдаг учраас барагтай бол өвдөхгүй.
  • · Хөгжимд дуртай бүжиглэх дуртай.
  • · Маш их зураг зурна.
  • · Сургуульд сайн сурдаг байна.


 Ийм сургалт явуулснаар ээжид нь ямар үр дүн өгдөг вэ гэвэл

  • · Сэтгэл санаагаар тайван байна.
  • · Эрүүл мэнд сайжран.
  • · Төрөлт хөнгөн явагдана.
  • · Хөхний сүү сайжран.
  • · Хүүхдээ нарийн сайн мэдэж авна.
  • · Хүүхдээ төрсний дараа маш хурдан арчлах сувилах ажилдаа идэвхтэй оролцоно.

Төрсний дараа Та хүүхдээ хэрхэн ажиглах ба 0-1 нас хүртэл хүүхэд чинь хэрхэн хөгждөг талаар (Миний бөмбүүлээ хуудаснаас олж ) уншиж болно.

Ашигласан ном ба дэлгүүлж унших эх сурвалж
М.Л.Лазарев   “МАМАЛЫШ”   “Рождение до рождения”    Москва 2009 год
Г.Доман, Д.Доман  “Дошкольное обучение ребенка”  Москва. 1995  год.
Программа воспитания и обучения в детском саду”. Под редакциией  доктора М.А.Васильевой, В.В. Гербовой, Т.С.Комаровой.  Издание 3-е. Москва 2005 год.

2010-11-19

АЛАГДАЙ АВАРГА - 4

Д.Цэвэгмид
(Багачууддаа уншиж өгөөрэй 5-6 настай, 4-р хэсэг)
Үргэлжлэл


Идэж ууж, сунаж хэвтсээр
Эрт унтаж, орой боссоор
Өрөөлийн мууг шоолж
Өөрийн сайныг гайхсаар
          Гэнэхэн хонгор аварга маань
          Гэдсээрээ цүлхийн таргалж
          Гэдийж хэд алхахаас цааш
          Гэрээс холдож чадахыг байлаа.
Гэлээ ч гэсэн санаа нь үүлэнд
Гэдгэр ч гэсэн хүсэл нь ууланд
Ижлийн манлайд тэмүүлнэ
Ишгэдийн тэргүүнд санаархана.
          Алагдай гэвэл уурлан давшилна,
          Аварга гэвэл инээн онгирно
          Харсан бүхэнд “Би чадна”
          Хавьтсан бүрд “Би мэднэ” гэнэ.
Аясын салхи сэржигнэсэн
Аялуун намрын нэг өглөө
Ааглуу омголон Алагдай
Анд нөхдөдөө хандаж:
          “Хулан чихтэйн унагатай
          Хурд чадлаа үзэлцэнэ,
          Хумбан туурайтын үрстэй
          Хувь заяагаа сорилцоно.
Ганцхан өдөрт багтааж
Галавын говийг туулна,
Оргилох шаргал тоосоор
Орчлон дэлхийг бүрхэнэ” гэхэд нь
          Ээж аав хоёр нь
          Ээлж дараалан үглэж
          “Эрх бяцхан ишиг минь
          Эргэцүүлж сайтар тунгаа,
Харийн харгүй бартаатай,
Хартан дайсан аюултай,
Өглөө үдшийн бүрийгээр
Өлөн чоно гэтдэг шүү” гэхэд нь
          “Би бол ишиг биш
          Бие гүйцсэн ухна
          Эгэл нэг ямаа биш
          Эрх төгс аварга,

          

Хэнээр ч хэлүүлэхгүй
Явах замаа тухайлна,
Хэнд ч заалгахгүй
Яах ийхээ мэднэ” гээд
          Ширүүн гэдэг нь тэнцэлгүй
          Шийдэмгий гэдэг нь тогтоолгүй
          Аашийн жолоогоо таталгүй
          Авирлан муухай загнахад нь
Аав ээж хоёр нь
Аргадан ятгаж цөхрөөд
Ах эгчий нь дагуулан
Алсын замд мордуулав.
          Хулангийн газар зорьж
          Хурднаа нэг үзэлцэнэ гээд
          Онгироо аварга оройлон
          Орогдой, Эрээдэй дагалдаад
Задгай талд гартал нь
Зайгуул чоно угтаж
Амттай бэлэн хоолонд
Амаа зэхэн дайрав.
          Хэрцгий нүд нь жартайсан
          Хэдрэг шүд нь ярзайсан
          Зүүдэнд оршгүй муухай
          Зүхлийн дайсныг үзэхдээ
Мээмний гурван ишиг
Мэгдэж тэвдсэн нь хэмжээгүй,
Ухаан жолоогоо алдаж
Ум хумгүй зугтаав.
          Овойж биеэ тоосоор
          Олох эрдмээс хоцорсон
          Сунаж тэрийж хэвтсээр
          Сургууль дасгалаа мартсан,
          
          
          
          
Олиг муутыг бодвол
Орогдой Эрээдэй хоёр
Харайх гүйхдээ хурдан
Харах бараагүй талийв.

2010-07-27

АЛАГДАЙ АВАРГА - 3

Д.Цэвэгмид
(Багачууддаа уншиж өгөөрэй 5-6 настай, 3-р хэсэг)
Үргэлжлэл

Айлын ямааг төлөөлж
Алагдай уралдаанд оролцоод
Алсын тавианд түрүүлж
Аварга цол шагнуулаад,
     Эргэж сүрэгтээ ирэхэд нь
     Ээж нь сэтгэл хангалуунаар
     “Эвий хөөрхөн ишиг минь”
     Энхрий хайрт үр минь
Янгирын наадамд манлайлж
Ямаа нэрээ мандууллаа,
Ялалтын өндрийг эзэмшиж
Яруу алдраа дуурсгалаа,
     Уртын аян харгуйд
     Ундаасаа биз, сүүгээ уу,
     Өнжин саатан явж
     Өлсөө биз, мээмээ хөх” гэхэд нь       
Алагдай аварга ширвэлзэж
Амаа мурийтал ярвалзаж
Дэргэдэхээ дэгс харж
Хажуудахаа халит хялайж
     “Талын уудмаар давхиж
     Таанын үзүүр шилэх,
     Тагийн аглагийг зорьж
     Тансаг идээг таних,
Ээжийн мээмээс холдож
Эрдэм чадлаа сорих
Эрийн цээнд хүрсэн
Эрхэм аварга боллоо” гээд
     Эрхийн чинээхэн эврээ өрж
     Эрэвгэр хэдхэн сахлаа илж
     Үүдэн хойморт ханхалзан
     Үүлтэй тэнгэр өөд өлийхөд нь
Боролжны ёроолоор бөмбөрдөг
Борхон туулайн бүжингүүд
Цохио дамжин харайдаг
Цоохор жирхийн зулзагууд
Ямар сүртэй “сэрх” вэ,
Яасан жавхаатай “эр” вэ? гэж
Шаг шууг бололцон
Шагшран магтаж гайхалцав.
     Аварга цолын халуунд
     Алагдайн нойр нь ихдэж
     Гэдсээ цүндийтэл идээд
     Гэдийн хэвтэх нь олшров.
Эрээдэй, Орогдой хоёр
Эртний нарнаар босож
Хатирах тэших сургууль
Харайх гүйх дасгал хийнэ.
     Ээж нь Алагдайг сэрээж
     “Энхрий хүү минь бос,
     Халих дүүлэхийн дасгалд
     Хамаг ишигнүүд гарлаа” гэхэд нь
Ноохойдоо хоргодсон Алагдай
Нойрондоо дарагдсан аварга маань
“Би түүнийг чадахаа л чадна
Битгий намайг сэрээ” гээд
     Үүрэглэж нүдээ нухан
     Үд болтол унтаад,
     Өдөр дундын үесээр
     Өндийж нэг харахдаа,
Уралдаж байгаа унага
Одоорч байгаа тугал
Дэвхэрч байгаа ишиг
“Борви нь тушилдсан болхиодой,
     Хөл нь хөшилдсөн хөглөөхэй,
     Нэр гутаам нэвсгэрүүд,
     Цол гутаам цордгорууд” гэж шоолно.

Үргэлжлэнэ ->> ...

2010-05-31

АЛАГДАЙ АВАРГА - 2

Д.Цэвэгмид  
(Багачууддаа уншиж өгөөрэй 5-6 настай,   2-р хэсэг)

Үргэлжлжл

Алагдайн гарамгай тамирчинг
Амьтан бүхэн магтаж
“Ямар мундаг ишиг вэ?
Яасан догь ямаа вэ?” гэлцэнэ.
    Магтаал сайшаал сонсоод
    Мань Алагдай бүр ч гаарч
    Хайр чулууг харжигнатал
    Хад асгыг доргитол
Тэв тэв гишгэлнэ
Тэнд энд цовхорно.
Годон сүүлээ өргөж
Гоё ганган зогсоно.
    Намрын нэгэн өдөр
    Нармай янгир гөрөөсний
    Сүргийн наадам болох
    Сүржин зарлал тархав.
          Өчүүхэн гурван ишиг
          Үүр цүүрээр босож
          Үс зүсээ янзлан
          Үзэмж өнгөө засаад,
              Сайрыг өгсөн цахилсаар
              Хайрыг бутарган хатирсаар
              Янгирын наадмын газар
              Яаран сандран хүрэхэд,
          Уртын харайлтаас эхлэн
          Уралдах харвалдах дараалан
          Янгирын барилдаан хүртэл
          Янз бүрийн тэмцээн болов.



                     Үргэлжлэнэ    -> ...


2010-05-27

АЛАГДАЙ АВАРГА

Д.Цэвэгмид  
(Багачууддаа уншиж өгөөрэй 5-6 настай,   1-р хэсэг)

Он жилийн цэлмэгт
Онгон тэнгэрийн сайханд
Оргил цагаан титэм нь
Од болон гялалзсан
         Өндөр шөнийн бүрхэгт
         Өглөө үдшийн буданд
         Уул үүл уулзан золгож
         Учир нэгнийг шивнэлдсэн,
Алтай хааны архан бие
Асгат Хайрханаар нутагладаг
Эгэл малчны ямаан сүрэгт
Ихэр гурван ишиг төржээ.
         Эрхэлж гарсан эгчмэдийг
         Эрээн цоохор толбоор нь
         Дагаж гарсан дараа дахийг
         Даруу орог зүсээр нь
Хожуу гарсан отгоныг
Хондлой алаг тэмдгээр нь
Эрээдэй, Орогдой, Алагдай гэж
Эзэн нь эрхлүүлэн нэрлэв.
         Ажиж сайтар харвал
         Алагдай тун ч соньхон,
         Цавиараа цагаан алаг,
         Хүзүүгээрээ хөх алаг,
Магнайдаа саран толботой
Хошуундаа ногтон зурвастай
Овоо эелдэг зантай
Цовоо хөөрхөн ааштай ажээ. 
              Өнөө гурван ишиг
              Өдөр ирэх бүр
              Том болон өссөөр
              Торниж тэнхээ орсоор
     Өөдөө сөөргөө цойлдог
     Өндөрт авирч чаддаг
     Урагш хойшоо тонгочин
     Уралдаж мөргөлддөг болов.
              Ялангуяа Алагдай ишиг
              Ямаа бүхнээс онцгой.
              Асга дамжихдаа адтай
              Ирмэг дагахдаа идтэй
     Юу юуны түрүүнд
     Хөлөө дэвсэн эрвэлзэнэ,
     Юм юмны эхэнд
     Хүзүү сунган сэрвэлзэнэ.
              Тэртээ өндрөөс тэрнийг
              Тэх янгир хараад:
              “Шууман харцага шувуу шиг  
              Шуугьж явдаг хэн бэ?” гэхэд нь
     Хаднаас хаданд дүүлж
     Чулуунаас чулуунд дэвхэрч
     Хандсан зүг бүрдээ
     Харвасан сум шиг хурдална.
              Тийшээ ч булт үсэрч
              Тэнхээ чадлаа харуулна.
              Ийшээ ч халби харайж
              Ид шидээ гайхуулна.

--> үргэлжилнэ ...

2010-05-21

ХАЧИН БОРОО

(Хүүхэддээ уншиж өгөөрэй, 4-5 нас)
                                           Ч.Арьяасүрэн
Хотод ээжтэйгээ ирээд
Ховор юм нэгийг үзлээ
         Өглөө эртлэн босоод
         Өргөн гудамж өгстөл
Булан тойроод нэг машин
Бороо оруулсаар гарч ирлээ
         Хоёр хажуугаас нь орсон бороо
         Хамаг зүлгийг услаад өнгөрлөө
Хотод ээжтэйгээ ирээд
Ховор юм нэгийг үзлээ
        Тэнгэрт үүлгүй цэлмэг байхад
        Тэр машин л бороо оруулж явах юм.

2010-03-30

Багчуудаа хөгжүүлье 3-4 нас


3 ба 4 настай хүүхдийг гэрээр  сургах хүүхэд , эцэг эхийн сургалтын гарын авлага.

Өнөөдөр олон хүүхэд  багачууд ясли цэцэрлэгт хамрагдаж чадахгүй байна. Ялангуяа гэр хороолол, малчдын 0-6 настай  хүүхдүүд  гэр орноороо ах, эгч, эмээ өвөөгийн гар дээр бойжиж байгаа. Мөн тухайн газарт нь ясли цэцэрлэг байхгүй  бол голдуу гэрээрээ байдаг.  Хүүхдийг гэр орноор нь зөвхөн харгалзах буюу асрагчийн үүднээс хандаж хөгжүүлэх талыг мартдаг явдал бий.  Бага насны хүүхдийг насны онцлог, мэдээлэл хүлээж авах , юмыг ухааран ойлгох чадвар зэргийг харгалзан  дэс дараатайгаар хөгжүүлж, хүмүүжүүлэх зүйтэй гэж бид үздэг. Иймд Та бүгдэд  гэрээр  хүүхдийг хөгжүүлэх, хүмүүжүүлэхэд зориулан  хүүхэд, эцэг эхийн сургалтын гарын авлага байдгийн нэгэн жишээг толилуулж байна.  

Эдгээр  сургалтын гарын авлага нь  цэцэрлэгээс хүүхдэд эзэмшүүлж байгаа сургуулийн өмнөх боловсролын агуулгатай дүйцэхээр бэлтгэгдсэн юм. Энэ нь  сургуульд ороход гэрээс ба цэцэрлэгээс  адил бэлтгэлтэй хүүхдүүд ирэх юм. Үүний тул бид хүүхдийг 3 наснаас нь эхлэн үе шаттай хөгжүүлж хүмүүжүүлж сургуульд бэлтгэх сургалтын  гарын авлагыг боловсруулан гаргасан билээ.

Үүнээс гадна  хөдөө орон нутагт сургуулийн өмнөх боловсрол олгоход  явуулын багшийн сургалтын гарын авлагыг иж бүрнээр нь боловсруулан гаргасан билээ. Эдгээр   сургалтын гарын авлагаар 10 жил туршиж 20 000 гаруй хүүхдийг сургуульд бэлтгэсэн туршлагаа та бүгдэд толилуулж байгаа юм.  Энэ талаар танд санаа оноо байвал бичээрэй.

Үргэлжлүүлээд ном гарын авлага хуудаснаас мэдээллийг аваарай.

 

2010-02-25

Би 12 сартай /нэг настай/.

Би нэг настай боллоо гэж үү. Тэхдээ би ямар жижигхэн бэ. Миний бие даан ч жижигхэн ,арай л болоогүй байна даа. Тэхдээ би бол ээж аавын хайртай хонгорхон хүү нь маш олон юм хийж сурсан учир ээж аавын бахархал нь болсон шүү.

Би одоо юу хийж чаддаг вэ гэвэл

Биеэ дааж явдаг болсон.Та бүгд гайхах больсон байх. Өмнө та нар баярлаад сүйд болдогсон. Би чөлөөтэй явдаг болсон, хэрэв би явж чадахгүй байгаа бол ээж та надаа иллэг хийж намайг явах дасгалд сургаарай.

Ам, хамар,чихэнд хийж болох жижиг зүйлийг би хоёр хуруугаараа чимхэж авах сонирхолтой болсон тул та бүгд анхааралтай байгаарай.

Би бөхийх, хагас суух, нэг хөлөө өргөх зэрэг хөдөлгөөн хийхээс гадна юм түшихгүйгээр ганцаараа алхаж явааг ээж аав хараад баярлаж суудаг.

Хөгжмийн ямар ч аянд бүжиглэх, алга таших хөдөлгөөн би хийж чаддаг болсон. Намхан шатаар дээшээ гарах ба буух дасгалыг би ядартлаа хийдэг. Миний сэтгэхүй нэлээд сайн хөгжиж том хүмүүс болон хүүхдүүдийн нэр ,олон юмсын нэр, үйлийн нэрийг мэддэг.

“Байранд нь тавь”, “түүнд өг”, “аваад ир”, “өгөөрэй”, “ол” гэсэн үгийг би ойлгож гүйцэтгэдэг болсон. “Болохгүй” гэсэн үгийг би ойлгож үйлдлээ зогсоодог. “Тоглоомууд” гэсэн ерөнхийлсөн утгатай үг, том хүмүүсийн яриа үгийг ойлгодог болсон.

Өмнө өгч байсан даалгаврыг ойлгож тоглоомын явцад хүүхэлдэйг хооллох, хайрлах, бүүвэйлэх, явуулах үйлдлийг би хийдэг. Тоглоомоор янз бүрийн үйлдлийг бие дааж хийдэг болсон.
Шинэ үгийг дуурайж би хэлдэг ба 6-12 үгийг яриандаа хэрэглэдэг болсон. Олон дүрсүүд дотроос туйпуу хэлбэрийг шогоос ялгана, бас бусад юмсын хэлбэр дүрсийг томчуудын хэлснээр ялгах чадвартай болсон. Би хүмүүсийн фото зургийг таньдаг болсон.

Ээж аав нарт анхааруулах зүйл гэвэл. Хүүхэд төрсний дараа хэрхэн яаж хөгждөг талаар хүүхдийн үгээр илэрхийлж маш товч зүйлийг бичсэн тул эцэг эх төрсөн хүүхэд чинь хэрхэн яаж хөгждөг юун дээр анхаарах талаар бичихийг оролдов. Харин эцэг эх энэ талаар нэмэгдэл материалыг олж уншиж хүүхдээ хөгжүүлэх талаар анхаарч ажиллах байх гэдэгт итгэж байна.

“Мама и малыш: Календарь развития ребенка” интернетээс энэ сэдвийг авч зохиомжлон орчуулав,

Би 11 сартай.

Би нэг хуруугаараа юмыг ухаж түнхээ ж шинжиж үзэх сонирхолтой, юмыг зааж сурч байгаа. Та нар намайг битгий шоолж инээгээрэй. Би хуруугаараа хүмүүст дохио өгнө. Жишээ нь: хаалга руу зааж байгаа нь гадаа салхинд намайг гарга, гал тогоо руу заавал, ээжээ та хоолоо бэлтгээрэй би юм идмээр байна гэсэн дохио. Хөгжлийн хээ ийм л чухал үе шатанд ороод байна даа

Би юу хийж чадах вэ гэвэл
  • Гартаа барьж байгаа зүйлээ зориуд унагадаг. Би шинээр бас нэг хөдөлгөөнийг хийж сурч байгаа. Энэ нь гартаа барьсан зүйлийг доош нь унагадаг. Доош нь тавьсан зүйл яаж нисэж шалан дээр унаж дуу чимээ гаргаж байгааг би сонирхдог. Тийм учраас би орон дотор байгаа бүх зүйлийг доош нь унагадаг. Би эхлээд юмыг базаж атгадаг байсан бол сүүлдээ хоёрхон хуруугаараа жижиг юмыг чимхэж барьдаг болж байгаа.
  • Цаасыг атгаж базах ба урах сонирхолтой. Ээж өөртөө чөлөө цаг гаргахын тулд надаа хүүхдийн болон гоё тод зурагтай сэтгүүл номыг богино хугацаагаар өгдөг. Би түүний хуудсыг эргүүлж үзэхийг оролддог. Дараа нь тэр ном сэтгүүлийн хуудас чимээ гаргадаг болохоор хуудсыг нь урж чимээ гаргах, базаж чимээ гаргадгийг мэддэг болохоор цаас базмаар, урмаар санагддаг. Энэ үед би зарим цаасыг амталж үздэг, ээж хурдан гэгч “болохгүй” гэдэг. Яагаад гэдгийг би одоохондоо мэдэхгүй.
  • Би ганцаараа зогсоод анхны алхмаа хийж байгаа. Өдөр ирэх тутам би хөл дээрээ баттай зогсож чаддаг болсон. Тэхдээ ихэнх цагийг дөрвөн хөллөж явах дуртай харин босож хөл дээрээ ганцаараа зогсох, анхны нэг хоёр алхам хийх гэдэг бол миний цөөн хугацааны дасгал юм. Үүнээс гадна би нэг хөлийн өлмий дээрээ зогсох, хагас суух, урагшаа бөхийх зэрэг шинэ олон хөдөлгөөнүүдийг хийж сурч байгаа.
  • Ээж аавын хүсэлтийг биелүүлдэг болсон. Тоглоомтой холбоотой даалгаврыг сайн биелүүлдэг болсон. Жишээ нь: хүүхэлдэйг явуулах, нохойг хооллох, хурга даа тэжээл өгөх г.м. Ээж аавын хэлснээр хэрэгтэй машин, бөмбөг, хүүхэлдэй, шоо дөрвөл жинг аваад өг гэдэг даалгаврыг ойлгож хийдэг болсон. Өрж байгуулах дөрвөлжин, гонзгой, хавтгай зэрэг дүрсүүдийг давхарлан тавих, цагиргийг давхарлах зэрэг ямар нэгэн юм угсрах, барих оролдлого хийж байна.
  • Би зарим үгнүүдийг мэддэг болж, нохойг хараад “ ав ав”, хурга ишиг хараад “ма-ма”, үнээ хараад “ уу-уу” гэнэ, эхний үйл үгнүүдийг “өг-өг”, “мө-мө”, “май- май”, “ам -ам” гэж хэлж чаддаг болсон.

Би 10 сартай.

Би мөлхөж цаашаа наашаа явдгийг больё. Одоо дээшээ ямар нэгэн юман дээр гарах доошоо буух дасгалаа хийж эхэлье. Би өөрөө юмнаас бариад дээшээ гарах гээд оролддог тэгээд доошоо гулгаж буудаг болж байна. Зарим үед юм түшээд дээрээс аажим алхаж буудаг ч болж байгаа. Энэ бол миний жаргал.

Одоо би юу хийж чаддагийг үзүүлье.
  • Би юм түшиж зогсдог болсон. Би хэдэн хором хоёр гараа алдлан биеэ даан тэнцэж зогсож чаддаг болж байгаа. Биеэ даан тэнцэж зогсож сурах гэдэг амархан гэж та нар бодож байна уу. Хамгийн овсгоотой нь явж сурахыг оролддог. Зөвхөн явж сурах биш харин зарим над шиг хүүхэд гүйж сурдаг билээ. Гүйхэд харин унадаггүй юм байна лээ.
  • Ямар ч байрлалаас би сууж чаддаг болсон. Би юм түшиж зогсож байснаа явган суух, шууд бөгсөн дээрээ суух, хэвтээ байдлаас босож суух, дөрвөн хөллөж мөлхөж байснаа шууд суух чадвартай болсон. Гэртээ бол би чөлөөтэй хаана бол хаана мөлхдөг, намайг хэн ч зогсоож чадахгүй. Би хаалга үүд нээх, хайрцаг, шүүгээ нээж үзэх зэрэг агуу их нээлт хийх цаг минь ирлээ.
  • Сэтгэл хөдөлгөсөн тоглоомоор би тоглодог болсон. Намайг “Бариарай бариарай”гэж ээж чанга хэлэхэд би гэдэг хүн хамаг хүчээрээ ээжээс зугтаж хурдан дөрвөн хөллөж явахдаа инээдэг. Энэ тоглоом нь миний хөдөлгөөнийг идэвхжүүлж , сэтгэл хөдлөлийг хөгжүүлж өгдөг юм билээ. Намайг хооллох, хуурайлах үед би ээжээс ум хумгүй зугтдаг. Ээж гайхаж яагаад надаас зугтаж байгаа юм гэж боддог. Би нөгөө л тоглоомоор тоглож байна гэж бодож ухасхийгээд явдаг. Хөдөлгөөнт тоглоомоос гадна би хуруугаар тоглох дуртай. “Мөргөлөө мөргөлөө”, “А гоёо , гоёо”, “алга таших” зэрэг тоглоом маш гоё. Эдгээр тоглоомоор ээж аав надтай тоглодог учраас би маш их баярладаг.
  • Би олон үгийг мэддэг учраас даалгавруудыг биелүүлдэг. Би ээж аавын хэлдэг үгийг сармагчин шиг дуурайж зарим үгийн үеийг хэлдэг болсон. Зөвхөн мэддэг үг биш шинэ үгээс хэлэхийг оролддог. Хаах, нээх, давхарлах ба гаргах зэрэг үйлдлийг бие дааж хийх буюу ээж аавын хүсэлтээр хийж чаддаг. “Өг”, “Хана байна” гэсэн ээж аавын хүсэлтээр би сайн мэдэх зүйлийг өгөх буюу олоод заадаг.

Би 9 сартай.

Би орчиндоо сайн мөлхөж явна. Орчинд маш олон юмыг судалж мэдэж авах хэрэгцээ байна. Намайг тэргэн дотор суулгаад байх юм. Эсвэл орноос уяад орхих юм. Би чөлөөтэй мөлхөж их юм сонирхож үзмээр байна. Болдог бол би босож зогсоод л юм үзэж баймаар гэтэл ээж намайг бүсээр даруулаад сул агсан тул би босож чадахгүй байна.

Би одоо юу хийж чаддагийг үзүүлье.
  • Би хөгжмийн аянд бүжиглэнэ. Хөгжим дуугаргахаар би бүжиглэх сонирхолтой. Гэтэл миний бие эвсэл суугаагүй болохоор би эв хавгүй хөдөлж бүжиглэхэд ээж, аав бусад хүмүүсийн инээдийг хүргэж тэд ч баярладаг бололтой. Энэ бол би тэдэнд тал бүрийн чадвар эзэмшсэн байгааг харуулж байгаа юм. Тэхээр миний сонсгол ба бие бялдрын хөгжил сайн байгааг харуулах нь тэр. Үүнээс хойш та бүгд намайг бүжиглэх бүр магтаж алга л их ташиж байгаарай. Би чинь хүн юм чинь зүгээр магтуулахгүй, баяр илэрхийлэхгүй гээр бүжиглэхийг хүсэхгүй байна.
  • Юмсыг зориулалтаар нь ашиглаж чаддаг. Би 9 сартай болсон тул олон юм хийдэг болсон. Юуны өмнө би юмны шинж чанарыг ялгадаг. Тэр юмсаар олон үйлдэл хийдэг. Жишээ нь өнхрүүлж болох зүйлийг дахин дахин өнхрүүлдэг,хайрцгуудын тагийг нээдэг,дуу чимээ гаргадаг зүйл дээр дарж дахин дахин дуу чимээ гаргана. Хүссэн тоглоом буюу ямар нэгэн юмыг авахын тулд ямар ч бэрхшээлийг даван туулж тэр тоглоом, юмандаа хүрдэг. Миний хүссэн тоглоом дээр байвал, ямар нэгэн юмаар татаж авах оролдлого хийдэг.
  • Босож урагшаа явдаг болсон. Би зөвхөн мөлхөх биш босоод юм түшиж явдаг болсон. Ор түшиж урагшаа явсаар авдарт хүрч түшиж явна, дараа нь сандалд хүрч түшиж нэг зүйлээс нөгөө нэг рүү шилжиж явж чаддаг болсон.
  • Миний нэрийг дуудахад ба хариу өгдөг. Намайг дуудахад би эргээд тэр дуудсан зүг рүү явдаг,.Хэрэв өөр нэрээр дуудахад би биш юм гээд хариу өгдөггүй.
  • Юм хайж олдог. “Хаана байна” гэхэд би тэр хэлсэн олон зүйлийг олж хараад авчирч өгдөг. Тэр нэрлэсэн зүйлүүд энд тэндгүй байсан ч би олж өгдөг.
  • Том хүмүүсийн нэрлэсэн үг, үеийг дагаж давтдаг. Би сармагчин шиг ээж, аавыг дуурайдаг болсон. Авиа, үйлдлийг дуурайж хэлэхэд их хөгжилтэй байдаг. Тэхдээ миний үгийн санд байгаа сайн таних,хэлж чадах үг үе байна. Би “болохгүй”гэдэг үгийг сайн мэддэг боловч ээж, аав хоёр “болохгүй” гэхэд эхлээд би зог тусаад хэсэг байснаа нөгөө болохгүй зүйлийг хийгээд л байдаг. Тэхдээ ээж минь намайг яах болдоо гэж би хүлээдэг, тэгээд эргээд ээж рүү харна.
  • Ээжээ! Надад эрүүлжүүлэх иллэг дасгал хийгээрээ гэж хүүхдийн эмч хэлсэн шүү, та мартаагүй биз дээ.

Би 8 сартай боллоо.

Би орчиндоо зохицож сонирхдог боллоо. Би улам “ их ухаантай “ болж байна. Харин ээж минь надаас хараагаа салгахаа болилоо.

8 сартай би юу хийж чадах вэ гэвэл
  • Би том хүмүүсийг дуурайж чадна. Би удаан хугацаагаар сууж, тоглоомоо гараараа барьж ялгана. Ээж аавын зааснаар тоглоом ба бусад зүйлийг эргүүлэх,цохих, дахин дахин тавих, ухаж үзэх, чулуудах, хаяж дуу чимээг сонсох дуртай, зарим миний мэдэхгүй зүйлийг амталж, хазаж, үзнэ. Ээж намайг халбагаар хооллоно, бүүвэйлж үнэсээд унтуулна, харин би хүүхэлдэй, баавгайгаа халбагаар хооллоно, бүүвэйлж үнэсээд унтуулна.
  • Би өөрөө биеэ дааж сууж хэвтэнэ. Би хөдөлгөөнийг итгэлтэй эзэмшиж хийдэг болохоор бага уйлдаг ба ээжээс тусламж гуйхаа больсон. Би яагаад уйлдаг байсан бэ гэвэл би дуртай тоглоом онд хүрч чадахгүй, босож сууж чадахгүй, өөрийн зорилгодоо хүрч чадахгүй тул уйлдаг байсан. Харин одоо уйлах зав байхгүй, өөрийн бодож байгаад хүрэх, авхаалж самбаагаа хөгжүүлж байна.
  • Ээж аав надаа гадаа зугаалах тэрэг, хоолоо идэж суух ширээ сандал авч өгсөн шүү. Намайг сайн сууж сурахаар миний жижигхэн суулт уур дээр суулгаж сургана .
  • Би юм түшиж зогсож сурч байгаа. Эхлээд би орны хашлагаас татаж босоод тэнцэж зогссон. Өмнө би эхлээд босож зогсож байгаад эргээд суудаг байсан. Би сайн зогсож сурсны дараа анхны алхмаа хийж эхэлсэн. Одоо би юм болгоныг түшиж, биеэ дааж босож зогсож байна.
  • Ээж аавын хүсэлтийг биелүүлдэг болсон. Би хүний хүнийг сайн ялгаж чаддаг болсон. Би хүний гар дээр хэзээ ч очихгүй. Миний сайн мэдэх зүйлийг “хаана байна” гэсэн асуулт анд би шууд олж заана. Миний сэтгэл тайван, би сайхан ааштай байвал томчуудын хүсэлтээр алга таших, гараа өгөх, нохой, ямааг зэргийг зааж үзүүлнэ.
  • Би авиа үсгийг холбож үеийг тод ,чанга, давтан хэлж чадна. Би томчуудтай хамт тоглоомоор тоглож баярлана, надаа миний хамгийн хайртай тоглоомуудтай болсон. Хэн нэгэн нь“бэ-бэ” гэж дуугарахад би хаалганы цаанаас маш их баярлаж цухуйж харна. Янз бүрийн зураг, фото зураг, олон төрлийн цомог зураг миний сонирхлыг татдаг боловч би удаан хугацаагаар харж чаддаггүй. Ээж, аав надтай байнга ярьж, зураг дээр байгаа зүйлийг тайлбарлан нэрлэж өгч байгаарай.

Би 7 сар хүрлээ.

Саявтар өлгий дотор би хашхираад хэвтэж байсныг санаж байна уу. Уйлаад “бүх юмыг надад авчир” гэж шаардаж байсан шүү дээ. Энэ бол юу ч биш. Ээж, аав та хоёр байнга уурлаж уцаарлаж байсан шүү дээ. Би та хоёроос одоо тасралтгүй анхаарал тавихыг илүү шаардаж байх болно.

Би 7 сартай, юу хийж чаддагийг үзүүлмээр байна
  • Би аль ч зүг рүү хурдан сайн мөлхөж чаддаг болсон. Иймд өдөр бүр гэрийн цэвэрлэгээг сайн хийх шаардлагатай болсон. Хивсний тоосыг цэвэрлэх, шал байнга угаах, жижиг янз бүрийн зүйлийг хурдан хурааж авахгүй бол би олоод тэдгээрийг түүж аваад л амандаа хийдэг болсон шүү.
  • Би мөлхөж сурсны хажуугаар дөрвөн хөл дээрээ тэнцэж, биеэ хөдөлгөж , бага зэргийг саадыг давж гарахыг оролдоно. Миний насны зарим хүүхдүүд мөлхөж чадахгүй зөвхөн суугаад орчин оо ажиглана. Би бол орчиндоо чөлөөтэй мөлхөж, орчин оо таньж мэдэж авна. Тэр суугаа хүүхдийн ээж нар санаа зовох хэрэггүй. Тэр хүүхдүүдэд сонирхлыг нь татахуйц тоглоом үзүүлэхээр тэд мөлхөж эхэлнэ. Зарим хүүхэд мөлхөхгүй байж байгаад гэнэд босоод явдаг шүү. Би их хурдан мөлхөж орон доогуур орох, шүүгээний завсар орох, зуух руу дөхөөд очих гээд мөлхдөг болохоор ээж аав маш их сандарч намайг байнгын хараандаа байлгана.
  • Би тоглоомоор тоглодог болсон. Бамбарууш, туулай ,ботго зэрэг тоглоомоор шал, ширээг цохих, сэгсрэх, нэг гараас нөгөө гартаа шилжүүлэн барих , дараа нь шал руу чулууддаг. Би эдгээр тоглоомоор ингэж тоглоход маш сэтгэл хангамжтай, сонирхолтой байдаг. Ээжээ, ааваа, надаа олон төрлийн тоглоом авч өгвөл сайн шүү.
  • Би “хаана байна” гэдэг асуултыг ойлгодог болсон. Миний сайн мэдэх тоглоомыг жишээ нь “Туулай хаана байна” гэхээр би туулайг харна, “Ээж нь хаана байна” гэхээр би ээжийгээ харна. Нэрлэсэн юм бүхнийг сайн мэддэг болохоор “хаана байна” гэж асуухад би тэр зүг рүү хархаар ээж, аав маш их баярладаг билээ.
  • Би удаан хугацаагаар “ аа-аа, ээ-ээ,уу-уу, ба-ба, на-на, дэ-дэ, да-да,” гэж олон удаа давтан хэлнэ. Ээж эсвэл аав намайг дагаад адилхан хэлэхээр миний инээд хүрч би чанга чанга инээдэг шүү. Энэ үед ээж аав надтай байнга ярьж, эргэн тойрон байгаа зүйлийн нэрийг хэлэх , жижиг хэмжээтэй шүлэг унших, хүүхдийн дуу дуулах, зураг харуулаад юу байгааг хэлэх, бүтэн үг хэлүүлэх, өрж байгуулах тоглоом авч өгч тэдгээрийн өнгө, хэлбэр дүрсийг нэрлэж өгөхийг их хүсдэг шүү.

Би 6 сартай хүүхэд шүү

Ааваа, ээжээ та нар бүгд бэлэн байна уу? Таны хүүхэд маш их хөдөлгөөнд орж эхэллээ шүү. Таны хүүхэд чинь чөлөөтэй хөдөлж, орчин тойрныхоо зүйлийг үзэж харах ба судалж эхэллээ шүү. Таны хайртай хүүхэд чинь идэвхтэй хөдөлгөөнд орж, юмыг танин мэдэж , хөгжиж эхэлсэн тул та хоёр болон бусад хүмүүсийг баярлуулах буюу сандраад оруулж магадгүй , болгоомжтой байгаарай !

6 сартай би юу хийж чаддагийг та нартаа үзүүлье.

  • Би гар дээрээ тулж урагшаа мөлх өдөг. Би заримдаа хурдан мөлхөөд нэг харахад орны эрмэг дээр ирдэг шүү. Биеэ дааж урагшилж байгаад анхны “нислэгээ” хийдэг шүү. Ээжээ, та минь маш анхааралтай байж үзээрэй. Тэхдээ миний мөлхөлтийг хязгаарлаж болохгүй шүү. Иймд ээжээ , та намайг ор буюу буйдан дээр биш харин газар дээр, дулаан дэвсгэр дэвсэж, миний дуртай тоглоомуудыг минь дэвсгэр дээр тавьж, урагшаа тоглоом руу зүтгэж, мөлхөж очих боломжийг олгоорой.
  • Би дөрвөн хөллөж босох, гар дээрээ тулж сууж чаддаг болж байгаа. Би 6 сартай бусад хүүхдийн адил маш идэвхтэй орон дээрээ мөлхөж өөрийн энэ амжилт анд маш их баярладаг. Би заримдаа тоглоом буюу бусад зүйл дээр тулж суух зарим үед дөрвөн хөллөж босохыг оролдовч тэр нь зарим үед амжилтгүй болж хажуугаараа унадаг. Хэрэв би дөрвөн хөллөж цаашаа наашаа, цаашаа наашаа мөлхөж байгаад хажуулж унахад , аав ээж та хоёр хараад баярладаг. Би заавал дөрвөн хөллөж явдаг болоод дараа нь зогсож чаддаг болно.
  • Би хажуугаараа, доошоо , дээшээ харж хэвтэж байхдаа тоглоом бусад юмсыг барьж авах дасгалыг хийж чаддаг. Тэхдээ би өөрт минь таалагдсан юмыг л барьж чадахгүй тул шүүрч авах дасгал хийдэг.. Энэ нь зурагтын удирдлага, гар утас, индүү плиткийн утас , эсвэл ээжийн зүүсэн зүүлтэд, ээмгийг шүүрч авбал маш их баярладаг. Тоглоом бусад юмыг бариад нүдэх, хоржигнуулах, сэгсрэх, унагах, шидэх зэрэг тэдний дуу чимээ нь миний сонирхлыг татдаг шүү. Үүнийг битгий хязгаарлаарай.
  • Би доошоо харж хэвтэж байснаа шууд дээшээ харж хэвтэж чаддаг болсон. Миний булчингууд нэлээд дасгал хийсний ачаар чангарсан шүү. Ээжээ энэ сараас эхлэн хүүхдийн эмчийн зөвлөгөөнөөр надад иллэг массаж хийж өгөөрэй . Ээжээ, Та надтай хамт өдөр бүр биеийн тамирын дасгал хийхээ битгий мартаарай..
  • Ээж ,аав хоёр намайг нэрээр минь дуудахад, би инээдэг болсон. Дөнгөж миний төрсний дараа, миний хайртай аав ээж хоёр, намайг олон талаас минь хараад, ямар нэр өгөх билээ гэж бодож ярилцаж байснаа та хоёр мартаагүй биз дээ. Тэр үед би нэрээ сонсож байсан, аав миний чихэнд шивнэж хэлсэн. Инээдтэй байгаа биз. Та хоёр лав мэдээгүй дээ. Энэ өгч байгаа нэр хүүхэд минь тохирох болов уу гэж сандарч байсан байхдаа. Тэгвэл та хоёрын өгсөн нэрэнд би маш их баярлаж явдаг шүү. Та хоёр намайг хараад энхрийлэн нэрээр минь дуудахад би та хоёртоо баярлаж инээж хардаг шүү. Би та хоёртоо “Ээжээ би энд байна.” “ Та хоёрын хайртай үр чинь би байна “ гэж хариулдаг. Өөр хүний нэрээр дуудахад би таныг хараад “та юу болоод надаар тоглоод байна вэ” гэж хардаг шүү.
  • Би та хоёртой ярих гэхээр болж өгдөггүй тэхээр нь шулганаж эхэлдэг. Өмнө би “гу-гу-гу” гээд гуугалж байсан бол одоо шулганаж эхэлж байна гэдэг бол би удахгүй ярьдаг болно. Би эхлээд “ ба, да,ма, на, ла” гэх мэтээр үеийг хэлж сурсан. Би удахгүй та хоёртоо анхныхаа бүтэн үг хэлэх болно. Тэхдээ аав ээж та хоёр надтай байнга ярьж байгаач гэж хүсэж байна. Та хоёр надаа зөвхөн хүүхдэд зориулсан дуу хөгжим сонсгох , дуу дуулж өгөх, жижиг хүүхдэд зориулсан зурагтай ном авч өгөөд зургийг нь үзүүлж юу байгааг нэрлэж хэлж өгөх , миний тоглох тоглоомыг авч өгөөд надтай тоглож байхыг хүсэж байна.
  • Би нэг гараас нөгөө гар уруу тоглоомоо шилжүүлж, удаан хугацаагаар барьж, ажиглаж байгаад тоглоомоор тоглож чаддаг болсон. Би одоо өөрийн дуртай тоглоомоо сонгодог болсон. Зарим үед жишээ нь сонгосон тоглоомон баавгайн нүд нь гялалзаад байхаар нь хэлээрээ долоогоод үзмээр санагддаг. Үстэй зөөлөн тоглоомыг би барих, сэгсрэх дасгал хийхэд маш тохиромжтой байдаг юм билээ.