2018-10-31

В.Ф.МАКСАКОВА БАГШ


МОНГОЛ УЛСЫН СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ БОЛОВСРОЛ СУДЛАЛД ГАДААДЫН БАГШ НАРЫН ОРУУЛСАН ХУВЬ НЭМРИЙН ТУХАЙД: В.Ф.МАКСАКОВА БАГШ

Д.Нонна, Да.Эрдэнэбат нарын өгүүллэг

            Монгол улс УААА, соёлоо хөгжүүлэх төлөвлөгөөг нэг жилийн хугацаанд гүйцэтгэх явуулахаар болсон юм. Улсын VIII их хуралд “...эдүгээ ажиллаж буй хүүхдийн цэцэрлэг нь ард орны шаардлагыг хангаж чадахгүй буюу өсөлтгүй байгаа байдлыг харгалзан, ойрын цагт өргөтгөж, ариун цэвэр ба боловсон байдлаар хүүхдийг хүмүүжүүлэх хэрэгтэй болно. Зарим цэцэрлэгийг аж ахуйн хангамжийн хувьд үйлдвэр аж ахуй, засаг захиргааны газар хариуцуулж, сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн байгууллагуудыг санхүүжүүлэх явдалд оролцож байх” тухай саналуудыг оруулж өгсөн байна.Я.И.Певзнерийн бичсэн “Монгол улсын эрүүлийг хамгаалах талаар” гэсэн өгүүлэлд[1] манай улсад 1928 онд анх хүүхдийн талаар зөвлөгөө өгөх газар байгуулагдсан гэж дурджээ. Энэ нь удалгүй  нялхаст болон эмэгтэйчүүдэд зөвлөгөө өгөх газар, ясли, сүүний газрыг хамруулан 1929 онд эх нялхасыг хамгаалах төв болон өргөжсөн байна.
1941 он болж ирэхэд нийслэлд хоёр ясли, Алтанбулаг, Хатгал, Баянтүмэн, Цэцэрлэг, Улаангомд ясли нээгдэн үйл ажиллагаагаа явуулж байв. Дээрх сэтгүүлд Гэгээрлийн яамны зөвлөх А.В.Русаковын бичсэн,  “Монгол улсын Ардын Гэгээрүүлэх яамны тухай” нэртэй өгүүлэлд, “1930 онд нийслэлд 30 хүүхэдтэй, 4 багштай, 1 цэцэрлэг, 1931 онд 356 хүүхэдтэй 30 багштай 12 цэцэрлэг, 1932 онд 405 хүүхэдтэй, 34 багштай, 14 цэцэрлэг үйл ажиллагаа явуулж байв. Түүнчлэн 1931 онд хөдө орон нутагт 76 ажилчинтай 76 улаан гэр, 1932 онд 99 ажилчинтай, 132 улаан гэр үйл ажиллагаа явуулж байсан[2] гэж тэмдэглэжээ.Зарим эх сурвалжид улаан гэрт цэцэрлэг байгуулах хөдөлгөөн орнөж байсан хэмээн дурдагдсан байдаг. Бидний хийсэн судалгаа болон бусад эх сурвалжуудаас үзэхэд Монгол улсын Засгийн газраас сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн боловсрол, хүмүүжлийн асуудлыг чухалчлан авч үзсэний дүнд 1924 онд Алтанбулагт, 1925 оноос Улаанбаатар хотод анх цэцэрлэг байгуулж, 30 гаруй хүүхэд 4 багштайгаар үйл ажиллагаа эхлүүлсэн түүхтэй байна. Эдгээрийн нотолгоо нь Баянхонгор аймагт 1929 онд байгуулагдсан цэцэрлэгийн эрхлэгч хүмүүжүүлэгчээр ажиллаж байсан Д.Цэрмаагийн дурдатгал юм.
1940 оноос эхлэн сургуулийн өмнөх насны хүүхдийг хүмүүжүүлэх байгууллагуудыг үйлдвэр, аж ахуй засаг захиргааны байгууллагуудад хариуцуулж санхүүжүүлэх явдалд ч оролцох байхын чухлыг онцлон анхаарч хүүхдийн ясли, цэцэрлэгийг улсын төсвөөс гадна томоохон үйлдвэр, аж ахуй албан байгууллагуудын санхүүжилтээр, тухайн үйлдвэр, аж ахуйд ажиллаж байгаа ажилчид, албан хаагчдын хүүхдийг асран хүмүүжүүлэх ажилд татан оролцуулж эхэлсэн байна. Эл үед Монгол улсын Гэгээрлийн яамны сайд Т.Машлай (1940-1946 онуудад), хүүхдийн цэцэрлэгийг мэргэжлийн боловсон хүчнээр хангахад онцгой анхаарч, 1940 онд Гэгээрүүлэх яаманд хүүхдийн цэцэрлэгийн асуудлыг хариуцсан тасаг байгуулж, тасгийн эрхлэгчээр, бага ангийн багш байсан орос хэлтэй Даваагийн Долгоржавыг (1941-1945 онуудад), мөн 1941-1947 оныг дуустал зөвлөхөөр нь тэр үеийн ЗХУ-ын мэргэжилтний гэр бүл болох сургуулийн өмнөх боловсролын мэргэжилтэй Вераа Фёдоровна Максаковаг Гэгээрлийн яамны сайдын 1941 оны 1 дүгээр сарын 18-ны тоот тушаалаар зөвлөхөөр томилжээ.
Тэд Гэгээрүүлэх яамны зөвлөх Алексей Владимирович Русаков, заах аргач Андрей Васильевич Лесин нарын шууд удирдлагын дор хүүхдийн цэцэрлэгийг хөгжүүлэх ажлыг эхлүүлжээ. Цэцэрлэгийн тасаг байгуулагдсан болохоор юуны өмнө цэцэрлэгтэй танилцах, судлах шаардлага бий болсон тул морин тэргээр явж, байгуулагдсан цэцэрлэгүүдийн үйл ажиллагаатай танилцаж, заавар зөвлөгөө өгдөг байжээ. Морин тэргээ жолоодон хотын дундуур явахдаа, Вера Фёдоровна жолоогоо барьж, Д.Долгоржав ард нь сууж ажил хэргээ гүйцэтгэдэг байсан тухай дурссан байдаг. Удалгүй тэр хоёрт эмэгтэй хүний унадаг дугуй, тасагт нь заах аргын захидал, зөвлөмжийг олшруулахад зориулсан радатор өгчээ. Сургагч В.Ф.Максакова багш ирмэгц юуны өмнө сургуулийн өмнөх хүүхдийн байгууллагын ажилтай нарийвчлан танилцах шаардлагатай байсан тул Д.Долгоржав багшийн хамт явахад улсын хэмжээнд 14 цэцэрлэг ажиллаж, цэцэрлэгийн эрхлэгчдийн ихэнх нь эрэгтэйчүүд байжээ. Үүнд:
1.Д.Сүхбаатарын нэрэмжит цэцэрлэг (гурван бүлэгтэй), эрхлэгч нь Цэрэннадмид,
2.Үйлдвэр комбинатын цэцэрлэг (хоёр бүлэгтэй), эрхлэгч нь Ринчин,
3.Цэргийн Улаанхуарангийн цэцэрлэг (хоёр бүлэгтэй), эрхлэгч нь Лувсанжамц,
4.Хоршоодын яамны цэцэрлэг (хоёр бүлэгтэй), эрхлэгч нь Бужмаа,
5.Дотоод яамны цэцэрлэг (хоёр бүлэгтэй), эрхлэгч нь мэргэжилтэн Гаврилова,
6.Гар үйлдвэрийн цэцэрлэг (гурван бүлэгтэй), эрхлэгч нь Дэчин зэрэг найман цэцэрлэг Нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж байжээ. Бусад зургаан цэцэрлэг нь Сэлэнгэ, Завхан, Дорнод, Архангай, Өвөрхангай, Хэнтий зэрэг аймагт ажиллаж байв. Тэр үеийн цэцэрлэгт хүүхдийн тоглох тоглоом наадгай байхгүй материаллаг баазын хувьд ихээхэн хүнд байдалд байжээ. В.Ф.Максакова, Д.Долгоржав нар ажлаа хүлээж аваад юуны өмнө төр, засгийн шийдвэрээр цэцэрлэг олноор байгуулах шаардлагатай байсан тул шинээр цэцэрлэг ажиллуулах байр орон сууцыг шалгах, орон тоог батлуулах, эд аж ахуйг захиалж хийлгэх, төсөв батлуулах, юуны өмнө цэцэрлэгийн дотоод төхөөрөмж, хэрэгсэл, хүүхдийн насны онцлогт тохируулан хийлгэх шаардлагатай байв.

В.Ф.Максаковабагш цэцэрлэгийн насны хүүхдийн эрүүл ахуй, нас зүйн онцлогт тохирсон аюулгүй байх шаардлагыг хатуу мөрдөж, заавал модон материал бүхий тоглоомтой байх, сандал, ширээ, хувцасны шүүгээ, эвхдэг ор, материал хадгалах шүүгээ, тоглоомын тавиуртай байх, алчуурны өлгүүр, хувцасны шүүгээ зэргийн эскиз зураг гаргаж, орон нутгийн цэцэрлэгүүдэд хүргэж, гар үйлдвэрт захиалан хийлгэх, цэцэрлэгүүдийг эрүүл ахуйн шаардлагын дагуу модоор хийсэн

В.Ф.Максакова (1959-1963)
Цэцэрлэгүүдэд тоглоом наадгай байхгүй байсан учир мэргэжилтэн В.Ф.Максакова Гэгээрүүлэх яамны цэцэрлэгийн тасгаас Орос улсад тоглоомын захиалга өгч, хүрэлцэн ирсэн тоглоомуудыг цэцэрлэгүүдэд хуваарилан өгдөг байв. Үүнээс гадна цэцэрлэг дээр шагай цуглуулж, мод даавуугаар тоглоом хийх ажлыг өрнүүлсний үр дүнд цэцэрлэгүүдэд тоглоомын булан бий болж, цэцэрлэгийн хүмүүжил сургалтын ажил явуулдаг материаллаг баазын суурийг тавьж, бэхжүүлж байсан юм. Дайны жилүүдэд ЗХУ-д хүүхдийн цэцэрлэгт хоол хүнсний зүйл ховордож, ихэнх цэцэрлэгүүд хаагдаж, зарим газар нүүдлийн байдалтай ажиллаж, олон мянган хүүхэд өнчирч, тэдгээрт зориулагдсан асрамжийн газрууд ихээр байгуулагдаж байв. Манай оронд ч мөн адил эл жилүүдэд багачуудыг асрах газарт ихээхэн гачигдал бий болж, хоол хүнс ховордсон юм. В.Ф.Максакова, Д.Долгоржав багш нар бэлэн мөнгөөр (цэцэрлэгийн эрхлэгч нарт тэр үед төсвийг нь гар дээр нь өгдөг байжээ) мэргэжилтний тусгай 18-р дэлгүүрээс будаа, хатсан жимс зэрэг ховор хүнсний зүйлийг бэлэн мөнгөөр авч цэцэрлэгүүдэд хуваарилан өгдөг байжээ. Цэцэрлэгийн хүүхдийн хоолны чанарыг сайжруулах, олон төрлийн хоолоор  үйлчдэх зорилгоор хотын хүүхдийн цэцэрлэгүүдийг ногооны талбайтай болгох, түүнд хүнсний ногоо тарих гээд туслах аж ахуйтай болгох, хурааж авсан ургацыг хэрхэн яаж боловсруулах хадгалах, түүгээр хоол хийх арга, байгалийн халиар, жис, мөөг зэргийг түүж ашиглах талаар В.Ф.Максакова багш байнга ухуулдаг, мөөг, байцаа, ногоо даршлах, ногоогоор хоол хийх, жимсээр чанамал хийж үзүүлэх сургалтыг тогоочдын дунд явуулдаг байв.


Цэцэрлэгийн тогооч нарын анхдугаар курс. Эхний эгнээ: Зүүнээс хоёр дахь нь В.Ф.Максакова багш

Цэцэрлэгүүдэд туслах аж ахуйг бий болгон хөгжүүлэх талаар нэлэд анхаарсны үр дүнд, Д.Сүхбаатарын нэрэмжит нэгдүгээр цэцэрлэг, Улаанхуарангийн цэцэрлэг, Мах комбинатын цэцэрлэг, ногооны талбай дээр ногоо тарих, гахай, тахиа үржүүлж тэжээх зарим цэцэрлэг нь саалийн үнээтэй байх зэргээр хоолны төрөл зүйлийг нэмэгдүүлэхээр ажиллаж байв. Хотын зарим цэцэрлэг хоол хүнс, мод нүүрсээ зөөх, жимс мөөгөнд явах, хүүхдийг зусланд гаргах зэрэг аж ахуйн ажлаа амжуулах зорилгоор хүүхдийн цэцэрлэгүүд нь өөрийн гэсэнморин тэрэгтэй, мотоцикл, ачааны машинтай байжээ.
Хүүхдийн цэцэрлэгийн хүмүүжил сургалтын ажлыг шинжлэх ухааны үндэстэй явуулахын тулд цэцэрлэгийн зорилгыг тодорхойлох, хүмүүжил сургалтын агуулгыг тогтоох зэрэг асуудал чухал байсан юм. Эл үед цэцэрлэгийн хүмүүжил сургалтыг явуулахад удирдамж материал, заах аргын гарын авлага байхгүй байв.
1940 оноос өмнө Ардыг Гэгээрүүлэх яаманд цэцэрлэгийн асуудлыг сургуулийн хэлтсийн мэргэжилтэн Лобова хариуцаж байсан бөгөөд сургагч  В.Ф.Максакова 1941-1947 онуудад сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн хүмүүжил сургалттай холбоотой дараах материалыг боловсруулан гаргажээ. Үүнд:
-        Хүүхдийн цэцэрлэгийн дүрэм
-        Хүүхдийн цэцэрлэгийн эрхлэгчийн жилийн ажлын төлөвлөгөөний загвар
-        Эцэг эхээс хоолны хөлсийг хураах заавар
-        Цэцэрлэгийн ариун цэврийн дүрэм
-        Цэцэрлэгийн хүүхдийн дунд зохиох хүмүүжлийн ажлыг төлөвлөх, хичээлийн үлгэрчилсэн конспект
-        Хүүхдийн цэцэрлэгт явагдах хичээлийн товч агуулга
-        Цаас модоор тоглоом хийх загвар
-        Талбайн төхөөрөмжийн (морь, гулгуур, тэнцвэрийн вандан, завь, ачааны машин, онгоц гэх мэт) загвар
-        Хүүхдийн хоолны нэрс ба тэдгээрийг хийх аргачлал
-        Өглөөлөг өдөрлөгийн программ
-        Хүүхдийн зуны талбайн заавар
-        24 цагийн ажиллагаатай цэцэрлэгийн үйл ажиллагааны зөвлөмж
-        Экскурс зугаалга явуулах зөвлөмж
-        Бүлэг тус бүрийн өглөөний гимнастикийн дасгалын жагсаалт
-        Цэцэрлэгийн дотоод төхөөрөмжийн үндсэн хэмжээ
-        Цэцэрлэгийн эрхлэгчээс өдөр бүр хийж байх хяналт шалгалтын ажил
-        Цэцэрлэгийн байр болон орчныг цэвэр тохилог байлгах тухай
-        Хүүхдийн цэцэрлэгт явагдах хичээл
-        Хүүхдийн цэцэрлэгийн бага бүлэгт зургийн хичээл яаж заах вэ
-        Хүүхдийн цэцэрлэгт өглөөний гимнастикийн нэгдсэн дасгал зэрэг удирдамжийг гардан боловсруулж өгчээ.
Эл үеэс эхлэн манай улсын хүүхдийн цэцэрлэгийн хүмүүжил сургалтын агуулга тогтож, сургуулийн өмнөх байгууллагыг шинжлэх ухааны үндэстэй удирдан явуулах болсон юм. Үүнээс гадна тус хэлтэст, 1940 оноос эхлэн Зөвлөлтийн хэвлэл болох “Дошкольное воспитание” сэтгүүлийг захиалж, уул сэтгүүлийг шууд орчуулан цэцэрлэгийн үйл ажиллагаанд нэвтрүүлж байв. Боловсруулан  гаргасан материал бүхнийг хувилж олшруулан цэцэрлэг нэг бүрт хүргүүлэх, эдгээр материалыг цэцэрлэгийн ажилтан бүрт таниулах, хэрэгжүүлэх талаар В.Ф.Максакова багш уйгагүй завлаж, тайлбарлаж ажиллажээ. В.Ф.Максакова багшийн бичиж боловсруулсан зүйлийг Д.Долгоржав орчуулж, зарим сэтгүүлд нийтэлдэг байжээ.
1942 онд гарсан “Багш нарт тусламж” сэтгүүлийн №”-д “Багачуудын хүмүүжилд” буланд хэвлэгдсэн “Хүүхдийн цэцэрлэг ба гэрийн газар хүүхэд багачуудыг хэрхэн хүмүүжүүлэх вэ?” гэсэн өгүүллэгт цэцэрлэгийн насны хүүхдийн өсөлт хөгжилт, мөрдөх өдрийн дэглэм, хооллох, унтуулахын ач холбогдол, ариун цэврийн дадал олгох, хувцсыг зөв тохируулах зэрэг асуудлаар тодорхой зөвлөмж өгчээ.
В.Ф.Максакова багш Улаанбаатар хотын цэцэрлэгийн ажилтан нэг бүрийн мэргэжил боловсролыг дээшлүүлэхийн тулд 1943 онд хүмүүжүүлэгчдийн дунд “Эрхлэгч ба цэцэрлэгийн бусад ажилтны үүрэг, зорилго” гэсэн сэдвээр бага хурлыг явуулж, Улаанбаатар хотод 7 хоног бүр цэцэрлэгийн эрхлэгчийн үйл ажиллагаа, хүмүүжүүлэгчдэд мэргэжил боловсролыг дээшлүүлэх зорилгоор цэцэрлэгийн хүмүүжил сургалтын ажлын талаар сургалт семинарыг тогтмол зохиодог байжээ. Энэ сургалт семинар дээр хүмүүжил сургалтын ажлыг төлөвлөх, тоглоом наадгай үзүүлэн хийлгэх, хөдөлгөөнт тоглоом тоглуулж сургах, дуу заах арга, хөгжмийг пянзнаас сонсох аргыг заах (Монголд сууж байсан Зөвлөлтийн элчин сайдын яамнаас мэргэжилтэн урьж дуу ритмийг заалгадаг) ба бусад хичээлийг явуулах арга барилд биечлэн зааж үзүүлэх аргаар цэцэрлэгийн багш нарыг сургадаг байсан. Түүнээс гадна цэцэрлэгийн тогоочдын курс зохиож нийт тогоочид (20 хүн) хүүхдийн хоол хийх технологи, байгалийн нөөц болох жимсний чанамал хийх, мөөг байцаа давслах аргад сургаж байжээ.
Багш нарын мэргэжил боловсролыг дээшлүүлэхэд тэргүүний хүмүүжүүлэгчдийн туршлагыг судалж дэлгэрүүлэх ажил нэлээд зохиож, хүмүүжүүлэгч нарын бүтээлийн самбар, булан гаргаж сурталчилдаг байжээ. В.Ф.Максакова багш 1941 оноос цэцэрлэгийн боловсон хүчнийг бэлтгэж нэг сарын курс зохиож хүмүүжүүлэгчдийг бэлтгэх, 1943-1944 онуудад анх удаа цэцэрлэгийн хүмүүжүүлэгчдийн гурван сарын курсээр цэцэрлэгийн мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх ажилд биеэрээ оролцжээ.
В.Ф.Максакова багш цэцэрлэг дээр өөрөө биечлэн баяр бүрээр өглөөлгийн программ гаргах, хүүхдийн хувцас оёх, өглөөлөг өдөрлөгт биеэрээ оролцох, өөрөө хичээл зааж үзүүлэх зэрэг ажил зохиож байжээ. Жил бүр Улс хувьсгалын баяраар наадмын талбай дээр (яармагт) Гэгээрлийн яамны үзэсгэлэнд “Сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн байгууллагын ажлаас” булан гаргаж, цэцэрлэг, хүмүүжүүлэгчдийн сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаанаас сурталчилдаг байжээ. Мөн тэр үзэсгэлэнгийн дэргэд хүүхдийн 24 цагийн үйл ажиллагаатай цэцэрлэг, хүүхэд саатуулах зуны талбай байгуулж, долоон хоногоор ажиллуулж, түүнд В.Ф.Максакова багш Д.Долгоржав багш нар (тэндээ нэг өрөөтэй байсан) цэцэрлэгийн багш хүүхэдтэй хамтран биечлэн ажиллаж, хүүхдийн цэцэрлэгийн үйл ажиллагааг сурталчилдаг байжээ. Ардыг Гэгээрүүлэх яамнаас наадмаар цэцэрлэгийн хүүхдүүдийг цэвэрхэн харагдуулахын тулд бэлэн мөнгө олгож байсан учир Д.Долгоржав багш уул мөнгөөр амьд хонь, сүү, цагаан идээ авдаг, харин В.Ф.Максакова багш хүүхдийн гоёлын хувцасны загвар гаргаж, ажилчдынхаа хамт оёж хүүхдүүдээ хувцаслаж, наадамчин олны өмнө өглөөлөг, өдөрлөг, концерт тоглон үзүүлдэг байжээ.
1941-1947 онуудад цэцэрлэгүүд бүтэн жилээр ажиллаж, засвар хийх үедээ хамт олноороо аль нэгэн цэцэрлэг дээр нийлж ажилладаг эсбөгөөс зусландаа гардаг байжээ (Зайсан, Амгалангийн хойно гэрт байрладаг байжээ). Эл үед цэцэрлэг нь  бүтцийн хувьд голдуу 1-2 бүлэгтэй бөгөөд Дотоод яамны цэцэрлэгт зөвлөлтийн мэргэжилтний хүүхдийг авдаг орос бүлэг нэг, Багш нарын цэцэрлэгийн дэргэд  фронтод явсан хүмүүсийн хүүхдийг хүмүүжүүлэх орос бүлэг нэг ажиллаж байв. Сургуулийн өмнөх насны багачуудыг асрах байгууллагад хүмүүжүүлэгчээр Бадамцэрэн, Шагдар, Сономжав, Долгор, Цэрэннадмид, эрхлэгч Долгоржав (одон орон судлаач Нинжбадгарын ээж), Магсар, Лувсанцэрэн, Бужмаа, Гаваа, Норов, Ринчин нар ажиллаж байжээ.
В.Ф.Максакова багш бол Монгол Улсын сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн байгууллагын хүмүүжил сургалтын ажлыг шинжлэх ухааны үндэстэй явуулах зорилгоор хүмүүжил сургалтын агуулга тогтоох, цэцэрлэгийн тоог нэмэгдүүлэх, цэцэрлэгийг дотоод тавилгатай болгон материаллаг бааз суурийг бий болгох, боловсон хүчнийг бэлтгэх, багш нарын мэргэжил боловсролыг дээшлүүлэх, гарын авлага боловсруулж хүмүүжүүлэгч багш нарын гарт нь өгөх, биечлэн цэцэрлэгийн хүүхдэд хичээл заах, хөдөлгөөнт ба сэдэвт тоглоом үзүүлэх, дүрслэх урлагийн хичээл заах, экскурс, зугаалга явуулж үзүүлэх, биечлэн багш нартай хамт зохион явуулах, гэр ахуйн хичээл заах зэргээр цэцэрлэгийн хүмүүжил сургалтын үйл ажиллагааг зааж үзүүлж байлаа. Тэрбээр 1951-1953 онд Багшийн сургуулийн дунд боловсролтой цэцэрлэгийн анхны 17 багш нарыг бэлтгэн гаргахад ... багшийн хамт ажиллаж байжээ. Анхны цэцэрлэгийн багш нарын нэгэн болох Ч.Гаасүрэн, “Вера Фёдоровна Максакова багш бидний төлөө байнга анхаарч санаа тавьж, хичээл заахдаа үзүүлэнгээ өөрөө авчирдаг, хэрэв бидний аль нэг маань өвдвөл эмнэлэгт эргэх, хоол тал, жимс өгч явуулдаг байлаа” гэж дурдсан байдаг.Энэ үед ажиллаж байсан нэгдүгээр цэцэрлэгийн хүмүүжүүлэгч Б.Шагдар, “Максакова багш дуу хөгжимд их сайн “яблочка” бүжиг зааж өгч, хүүхдийн хувцас, ариун цэврийг сайжруулах талаар их зөвлөж, янз бүрийн тоглоом наадгай хийх, эцэг эхэд зориулан самбар гаргах, хувцасны эсгүүр гаргах зэргээр сургадаг байсан” гэж дурссан юм. 1959-1962 онд Д.Нонна багшийн хамт, Улаанбаатарын Багшийн сургуульд цэцэрлэгийн багш бэлтгэхэд биечлэн оролцож, дээрх ... ... дагалдуулан сургуулийн ... ... ... ... ... үнэлшгүй хувь нэмрээ оруулсан гавьяатай хүн байсныг ... .... ...... ...
В.Ф.Максакова багш Багшийн сургуульд цэцэрлэгийн ангид заах хичээлийн конспектыг балын харандаагаар маш томоор урьд өдөр нь бичсэн дэвтрээ авчраад дагалдагч багшдаа тайлбарлаж өгөөд тэдгээр дагалдагч багш нар шөнөжин сууж, орчуулж бичиж ирээд оюутнуудад заадаг байв. Дагалдан багш бүх зургийн болон наамал, баримал, зохион бүтээх тоглоом зэрэг үзүүлэнг хийхээс гадна загвар тоглоом, хүүхдийн майк, богино дотуур өмд, хүүхдийн плать зэргийг оёж, оюутнуудад эсгүүрийг хэрхэн хийх, яаж дүрс хайчлах зэрэг хичээлтэй холбоотой үзүүлэн бүхнийг хийж ирээд оюутнуудад зааж дадлагажуулах ажлыг хийдэг байсан юм.
В.Ф.Максакова багш ажилч хичээнгүй, өмнөө тодорхой зорилго тавьж биелүүлдэг, үнэхээр мэргэжилдээ үнэнч, хүнийг уйгагүй сургадаг, хүүхдийн сайн сайхны төлөө сэтгэл санаагаа бүрэн дайчилдаг, эрхэлсэн ажилдаа дур сонирхолтой, хүнд тусархаг зэрэг сайхан чанаруудыг хадгалсан үлгэр жишээч нэгэн байлаа.


[1]Современное Монголия. №2-3, 1941.
[2]Там же,

2018-10-21

Боловсрол олгох үйл явцын төлөвлөлт. ( 2 -р хэсэг)


Сургуулийн өмнөх насны хүүхдэд боловсрол олгох үйл явцын төлөвлөлт.
( 2 -р хэсэг)

Хөдөлгөөнт тоглоом.

Зугаалга дээр нийт хүүхэд хөдөлгөөнт тоглоом онд оролцох нь чухал байдаг. Хөдөлгөөнт тоглоомоор бүлгийн онцлогийг харгалзан нэг удаад 1-4 тоглоомоор тоглоно. Хөдөлгөөнт тоглоомыг сонгохдоо үндсэн хөдөлгөөн ба улирлын байдлыг харгалзан сонгоно. Дулааны улиралд шидэлт, мөлхөлт, авиралт орсон хөдөлгөөнтэй тоглоом сонгоно. Хүйтний улиралд гүйлт, шидэлт, үсрэлт, харайлт орсон хөдөлгөөнт тоглоом сонгоно. Хөдөлгөөнт тоглоом онд хүмүүжүүлэгч багш зөвхөн ажиглалтын үүргийг гүйцэтгэхгүй харин хүүхдийн хамт идэвхтэй оролцож тоглоом онд тодорхой үүрэг гүйцэтгэнэ.
Хөдөлгөөнт тоглоом онд хүүхдийн нас зүйн онцлог, эрүүл мэндийн байдлыг харгалзан тоглоомын хугацаа нь 7-15 минут байж болно. Бүлгийн нийт хүүхэд багшийн хамт хөдөлгөөнт тоглоом онд оролцсон байна. Хөдөлгөөнт тоглоомыг сонгон төлөвлөхдөө хүүхдийн сайн мэдэх тоглоомоор тоглоно. Шинэ хөдөлгөөнт тоглоомыг биеийн тамирын хичээл дээр зааж тоглуулж сургана. Зугаалгаар шинэ тоглоом заахгүй. Хүүхэд хүмүүжил сургалтын зорилгыг шийдвэрлэх, хүмүүжүүлэгч багшийг сонсож сурах, анхааралтай байх, өөрийн хөдөлгөөнийг зөв хийж удирдах, тоглоомын дүрмийг ягштал биелүүлэх, сахилга бат дэг журамд дасах, хүмүүжил сургалтад ухамсартай оролцох талаар хөдөлгөөнт тоглоомоор сурдаг.
Хөдөлгөөнт тоглоомыг заахдаа дараах зарчмыг баримтална. Үүнд:
  • Хүүхдийн нас зүйн онцлогийг харгалзана. Энэ нь хүүхэд том байх тусмаа тоглоом нь хүнд дүрэмтэй, сэдэвт тоглоом ч илүү ач холбогдолтой, тоглоомын дүрэм аажим хүндэрч, оролцоо нэмэгдэнэ.
  • Хөдөлгөөнт тоглоом нь хүүхдийг эрүүлжүүлэх ба сурган хүмүүжүүлэх зорилготой байна.
  • Хүүхдийн бие бялдрын хувьд ачааллыг даах дасах талаас нь харгалзана.
  • Тоглоомын дүрийг зөв хуваарилах ба тоглох дүрмийг тодорхой тайлбарлаж биелүүлэхэд анхаарна.
Хөдөлгөөнт тоглоом , уралдаанд тоглоомыг сонгохдоо хүүхдийн эрүүл мэнд, хувь хүүхдийн онцлогийг харгалзах нь чухал байдаг. Зарим хөдөлгөөнт тоглоом нь хүүхдийг эмчлэх, эрүүлжүүлэх зорилготой байдаг гэдгийг хүмүүжүүлэгч багш мэдэхэд илүүдэхгүй.

ЦЭЦЭРЛЭГИЙН ХҮҮХДЭД БОЛОВСРОЛ , ХҮМҮҮЖИЛ ОЛГОХ БА ХӨГЖҮҮЛЭХ СУРГАЛТ ЗОХИОН ЯВУУЛАХ ҮЛГЭРЧИЛСЭН ТӨЛӨВЛӨЛГӨӨ.
/Хүмүүжүүлэгч багш нарт зориулсан/
Дор бичигдсэн зүйлүүд үлгэр жишээ, олон хэлбэрийн төлөвлөгөөг шинжлэх ухааны онолын үндэстэй байдгийг та бүгдэд сонордуулах зорилготой нийтэлж байна. Хүмүүжүүлэгч багш өдрийн үйл ажиллагааг хэрхэн яаж төлөвлөх талаар нэлээд бэрхшээлтэй байдаг гэдгийг судалгаагаар гаргаж ирсэн тул багшийн ажлыг хөнгөвчлөх зорилготой уул материалыг гаргав. Манай оронд улсын, хувийн, хүүхэд харах үйлчилгээ гэх мэт олон цэцэрлэг бий болж байна. Иймд цэцэрлэгийн хүмүүжүүлэгч багш нар төлөвлөгөө боловсруулахад дөхөм болох материалыг та бүгдэд өгч байгаа юм.

Нэг өдрийн хүмүүжил сургалтын /хөгжүүлэх боловсрол олгох/ үйл ажиллагааны үлгэр жишээ төлөвлөгөө.

Долоо хоногийн өдөр бүр дэглэмийн дагуу хөгжүүлэх үйл ажиллагааг хэрхэн яаж төлөвлөх талаар үлгэрчлэн та бүгдэд танилцуулж байна. Та заавал энэ дагуу явуулахгүй байж болно. Таны ажлыг хөнгөвчлөх зорилготой эдгээр зүйлийг танилцуулж байна.
Өглөөний үйл ажиллагааны хэсэгт:
  • Жижүүр хийх,
  • хүүхдэд даалгавар өгч хийлгэх,
  • янз бүрийн сэдвээр ярилцлага зохиох,
  • хүүхэдтэй ганцаарчилж ажиллах,
  • ном уншиж өгөх,
  • үлгэр ярьж өгөх,
  • оньсого таалцах цээжлүүлэх,
  • шүлэг давтах,
  • ямар нэгэн асуудал шийдвэрлэх,
  • зураг болон өөр юмсыг үзэж ярилцах
  • өглөө бүхэн гинастик дасгал хийх,
  • ариун цэврийн арга хэмжээ,
  • өглөөний цай,
  • бага хөдөлгөөнтэй хөдөлгөөнт тоглоом,
  • хоолойн дасгал хийх,
  • хурууны дасгал хийх
  • сургалтын үйл ажиллагаа / хичээл/ шинэ мэдээлэл өгөх зэрэг аль нэгэн үйл ажиллагаанаас хүүхдийн нас зүйн онцлогоос шалтгаалан 3-4 үйл ажиллагааг сонгон авч хэрэгжүүлэх, зарим зүйлийг өдөр бүр хийх эсвэл өдөрт хэд хэдэн удаа давтан хийж болно.
Өдрийн үйл ажиллагааны хэсэгт:
  • Тоглоом тоглох /ямар тоглоом байхыг хүүхдээр сонгуулж болно /
  • зугаалгад бэлтгэх, зугаалах,зугаалгаас буцаж ирэх
  • хөдөлмөр хийх
  • экскурсээр явах
  • ариун цэврийн үйл ажиллагаа,
  • өдрийн хооллолт,
  • янз бүрийн үйл явдлын тухай ярилцах,
  • ном уншиж өгөх, шүлэг цээжлүүлэх, үлгэр ярьж өгөх,
  • өдрийн амралт унтлага /сайн дураар/ зэрэг дээрх үйл ажиллагаанаас багш сонголт хийж төлөвлөнө.
Оройн үйл ажиллагааны хэсэгт:
  • Эрүүлжүүлэх ба чийрэгжүүлэх арга хэмжээ,
  • ариун цэврийн арга хэмжээ,
  • оройн цай,
  • хүүхдийн сонголтоор тоглоом / хөдөлгөөнт тоглоом, дүрт толоом, сургах тоглоом, хөгжимт тоглоом г. м./тоглох
  • хүүхдийн бие даасан үйл ажиллагаа багтана.

Хөгжүүлэх үйл ажиллагааг интегралчлан төлөвлөх /ямар үйл ажиллагаа ба хичээл явуулах нь тэр өдрийн хуваарь төлөвлөгөө зорилгоос хамаарна/ аргаас .
Бүлгээрээ буюу багаараа явуулах үйл ажиллагаа.

Үдээс өмнөх үйл ажиллагаа.
  • Хамтарсан тоглоомын үйл ажиллагаа /сургах, оюуныг хөгжүүлэх/
  • Уран зохиол уншиж өгөх, ярилцах, цээжлүүлэх
  • Хөдөлмөр хийх.
  • Хөгжүүлэх хичээл /хичээлийн сэдэв зорилго бичигдэнэ/
  • Тоглоомын /хөдөлгөөн хөгжүүлэх тоглоом сонгох/ үйл ажиллагаа зэргийг төлөвлөнө.
Үдээс хойших үйл ажиллагаа.
  • Бүтээлч тоглоомуудаас: Сэдэвт тоглоом, театрчилсан тоглоом, өрж байгуулах тоглоом, ирээдүйг зөгнөсөн тоглоом, туршилт хийх тоглоом аль нэгийг сонгоно.
  • Хөдөлгөөнт тоглоомууд
  • Сургах тоглоомууд
  • Оюуныг хөгжүүлэх тоглоомууд
  • Уран зохиол уншиж өгөх, ярьж цээжлүүлэх
  • Видио үзүүлэх / үүнийг аль болох маш бага үзүүлэх/
  • Тэмцээн уралдаантай тоглоомууд
  • Хөгжөөнт үйл ажиллагаа
  • Бүтээлч үйл ажиллагаа
  • Хөдөлмөр хийх
  • Хамтарсан танин мэдэх судалгааны үйл ажиллагаанаас төлөвлөнө.
Ганцаарчилсан үйл ажиллагаа.
  • Өмнө үзсэн зүйлийг давтан бататгах
  • Ганцаарчилсан ярилцлага
  • Сургах тоглоом
  • Асуудал дэвшүүлэн шийдэх үйл явц.

Бие дааж үйл ажиллагаа явуулах нөхцөлд хөгжүүлэх орчинг хүүхдэд бүрдүүлж бий болгох.

Үдээс өмнө:
  • Тухайн өдөр ямар зорилго тавьсныг харгалзан хөгжүүлэх төвүүдийг тохижуулж хүүхэд бие дааж ажиллана.
  • Бүлэг тус бүрийн хөгжүүлэх төвүүдийг баяжуулна.
Өдөр:
  • Номын булан, байгаль ажиглах ба хөдөлмөр хийх,, бүтээл хийх, бүтээлч тоглоом зэрэг хөгжүүлэх төв уруу хүүхдийн анхаарлыг хандуулж бие дааж үйл ажиллагаа явуулах сэдэл өгч хүүхдийг идэвхжүүлэх.
Орой:
  • Бүтээлч даалгавар өгөх.-

Хүүхдийн цэцэрлэгт тоглоомын үйл ажиллагааг төлөвлөж болохыг үлгэрчлэн харуулахыг оролдов.

Бага дунд бүлгийн сэдэвт тоглоомын хэтийн төлөвлөлт /үлгэр жишээ/


Сарууд
1-р долоо хоног
2-р долоо хоног
3-р долоо хоног
4-р долоо хоног
Сэдэв
Айл гэр”
Эмнэлэг”
Хүүхдийн цэцэрлэг”
Жолооч”
9-р сар
Хүүхэлдэй дээ өдрийн хоол хийх
Хүүхэлдэй минь өвдлөө
Цэцэрлэгт үдийн хоол
Бид жолооч нар
12-р сар
Бүгд халуун усанд орлоо
Эмчийн үзлэгт орлоо
Цэцэрлэгтээ тоглоомоор тоглолоо
Машины зогсоолууд
3-р сар
Их цэвэрлэгээ ба угаалга
Малыг эмчилж байна
Яслийн хүүхдүүд
Хүүхэлдэйнүүдээ машинаар зугаалах
6-р сар
Ээж гэртээ байхгүй
Эмнэлэг дотор
Цэцэрлэгийн баяр
Машины засварын газар
Сэдэв
Их барилга”
Дэлгүүр”
Амьтад”
Хүүхэлдэйнүүд”
10-р сар
Байшин барьж байна
Хүнсний дэлгүүр
Бид муурын зулзага ба нохойн гөлөгнүүд
Хүүхэлдэйнүүд айлчлав
1-р сар
Машины гарааш барьж байна.
Ногоо жимсний дэлгүүр
Бид хурга, ишиг,тугал
Бид бага хүүхдүүдийг асарч байна
4-р сар
Бид гүүр далан барьж байна.
Талхны дэлгүүр” “Сүү цагаан идээний дэлгүүр”
Бид үнэгний гавар,бөжингүүд
Хүүхэлдэйн төрсөн өдөр
7-р сар
Бид зам барьж байна.
Тоглоом ба номын дэлгүүр”
Бид бамбарууш
Хүүхэлдэйнүүд шинэ байранд орлоо
Сэдэв
Унаа хөсөг”
Үсчин”
Аялал”
Театр”
11-р сар
Янз бүрийн автобус
Хүүхэлдэйн үсийг самная
Айлд зочлохоор явж байна
Үлгэрийн театрт
2-р сар
Троллейбус
Амьтдаа самная
Театрт очихоор явж байна
Амьтдын театр
5-р сар
Галт тэрэг
Баярт явахаар бэлтгэж байна
Голоор зугаалж аялах
Хүүхэлдэйн театр
8-р сар
Онгоцнууд
Хүүхдийн үсчин
Ойд зугаалж аялах
Ээж нарт зориулсан жүжиг
Энэ төлөвлөгөөнд 6,7,8-р сар оруулсан нь зарим цэцэрлэгүүд зуны улиралд ажилладаг тул зориуд оруулсан болохыг мэдэгдье. Дээрх төлөвлөгөөг та бүгд өөрийн сэдвүүдийг оруулж ийм хэтийн төлөвлөгөөтэй байх нь та бүгдийн ажлыг хөнгөвчлөх боломжтой.

Ахлах бүлэгт сэдэвт-дүрд тоглоомыг бүтэн жилийн төлөвлөгөө. Жишээ нь үлгэрчилсэн байдлаар гаргав. Үүнд:

Сар
Долоо хоногийн сэдэв
Сэдэвт- дүрт тоглоомууд.
1-р сар
Хүний сэтгэл хөдлөл.
Театр”, “Дизайны төв”, “Зурагтын төв”, “Гоо сайхны төв”, “Баяр тэмдэглэх”, “Жүжигчид”.
Би – хүн. Хүний биеийн бүтэц. Халамж тавих. Амин дэм үүд. Спорт. Амралт. Чийрэгжүүлэх.
Айл гэр”, “ Олимпиад”, “Эмнэлэг”, Хотын гудамж”, “Аймаг буюу сумын төв”, “Цэргийн сургууль”, “Өрхийн эмнэлэг”, “Аймаг ба сумын эмнэлэг”, “Төв эмнэлэг”, “Эмийн сан”, “ Гоо сайхны газар”, “Кино зураг авалт”, “Уралдаан тэмцээн”, “Хэвлэлийн газар”, “ Театр”, “Түргэн тусламжийн төв”, “ Ойд аялах”.
Монгол ардын урлал. Ардын тоглоом. Өөрсдөө хийсэн тоглоом наадгай.
Айл гэр”, “ Тоглоомын дэлгүүр”, “Хүүхдийн хувцасны дэлгүүр”, “Дурсгалын дэлгүүр”, “ Ардын урлалын үзэсгэлэн”, “Тоглоомын үзэсгэлэн”, “Тоглоомын баяр”, “Зураасан зургийн үзэсгэлэн”,“Фото зургийн үзэсгэлэн”, “Тоглоомын үйлдвэр”.
2-р сар
Миний ураг. Гэр бүлийн уламжлал. Миний гэр бүл.
Гэр бүл”, “ Гэр бүлийн уламжлал”, “Гэр бүл шинэ жилийг тэмдэглэдэг”, “Гэр бүл цагаан сараар”, “ Гэр бүлийн хобби”, “Гэр бүлээрээ хөдөө эмээ өвөө дээр очдог”, Гэр бүл баяр ёслолыг тэмдэглэдэг”, “Үлгэрээр аялсан нь”.
Миний эх орон -Монгол. Цаг агаарын байдал. Ургамал амьтад.
“Улаанбаатар хотоор аялсан”, “Миний төрсөн нутаг”, “Зурагтын төв”, “ Монгол нутгаар аялсан”,”Монгол орны экологи ”, “Манай нутгийн ургамал ба амьтад”, ”Хувцас оёх ба засварын газар”, “Цирк”, “Их дэлгүүр”, “Цэцгийн дэлгүүр”, “Амьтны дэлгүүр”, “Амьтны үзэсгэлэн”, “Палеонтологийн үзэсгэлэн”, “ Нисэх онгоцны талбай ба буудал”, “Тээврийн товчоо”, “Зураачдын үзэсгэлэн”.
Эр хүчтэй манай баатрууд. Цэргийн анги. Эх орноо хамгаалагчдын өдөр.
Цэргийн үзэсгэлэн”, “ Цэргийн баяр”, “ Олимпиад” “Эх орноороо аялсан”, “Монгол нутгаар аялсан”, “Цэргийн ансамбль”, “ Театр”, “ Уралдаан тэмцээн”, “ “Үлгэрээр аялсан”, “ Халх голын дурсгалт хөшөөнүүд”, “Халх голоор аялсан нь”, “ Сансрын нисэгчдийн өдөр”.
Цагаан сар. Наадам.
Үлгэрээр аялсан”, “Дүрслэх урлалын үзэсгэлэн”, “ Монгол дээлийн өдөр”, “ Цагаан сар”,”Монгол ардын шагайн тоглоом”, “Монгол ардын эвлүүлэх тоглоом”, “Монгол ардын наадам” , “ Морь уралдах”.

Бага бүлгийн сэдэвт-дүрт тоглоомын хоёрдугаар сарын хэтийн төлөвлөгөө /үлгэрчилсэн/.


Тоглоомын нэр
Мэдээлэл цуглуулах
Дүрүүдийн харилцаа
Сургалтын орчин
Эмнэлэг
Эмнэлгийн тасалгаанд экскурс хийх. Эмч,сувилагчийн ажлыг ажиглах. Эмч ба сувилагчийн мэргэжлийн тухай ярилцах. “Мэргэжил”, “Эмч”, “Сувилагчийг харуулсан зургуудыг үзэх. “Би ээжтэйгээ эмчид очсон тухай” хүүхэдтэй ярилцах. К.Чуковскийн “ Аюу доктор” уншиж өгөх. “юу доктор” хүүхэлдэйн жүжиг үзэх. “Хэн олон үйлдэл нэрлэх вэ?”, “ Ажил хийхэд хэнд юу хэрэгтэй вэ?” сургах тоглоом. Эмнэлгийн хэрэгслээс чагнуур, халууны шил, шприц, амин дэм зэрэгтэй танилцана. “Тарианы өрөө гэж юу вэ ?” ярилцлага.
Өвчтөн-эмч: өвчтөн -сувилагч, эмч – эмч, өвчтөн – өвчтөн, эмч – сувилагч, өвчтөн - сувилагч зэрэг хоорондоо харилцана.
Эмнэлгийн тоглоомон хэрэгсэл / чагнуур, халууны шил, нэг удаагийн тариур зүүгүй/, амин дэм, шар цаасаар хийсэн горчичник, бинт, хавтгай хөвөн, савханд ороосон хөвөн г.м./ эмчийн халаад, сувилагчийн халаад, нэг удаагийн халаад, улаан чагттай цагаан малгай, эмийн жор бичих цаас,м эмчийн сумк г.м. бэлтгэсэн байна.
Үсчин
“Үсчин” үйл ажиллагааг харуулсан видио үзэх. Үсчин мэргэжил, ба хөдөлмөрийн тухай ярина. Усчинд хэргэлдэг хэрэгсэл: хайч, фен хатаагч, үс будах бакс жижиг төмпөн, хавчаар, бигуди, хальсан малгай г.м. Эрэгтэй, эмэгтэй ба хүүхдийн үсний засалтыг харуулсан ном сэтгүүл, “Би яаж ээжтэй хамт үсчинд очсон тухай”, “Үсчин яагаад хэрэгтэй вэ” тухай ярилцах. К.И. Чуковскийн “Зад угаагч” зохиолыг уншиж өгөх. Энэ сэдэвтэй холбоотой оньсого таалцах.” Сайн ба муу”, “ Эдгээр хэрэгсэл юунд хэрэгтэй вэ ? ”, “Хэн олон үйлдэл нэрлэх вэ?”, “Энэ хэрэгсэл ямар ажилд хэрэгтэй вэ? “ сургах тоглоом.
Ээж – хүүхэд: ээж – үсчин, үсчин – хүүхэд, үсчин – кассын хүн, ээж – кассын хүн, үсчин- цэвэрлэгч, үсчин – үсчин хоорондоо харьцана.
Толь, тавиуртай жижиг шүүгээ, янз бүрийн сам , / модон, чулуун, хуванцар,бариултай, дугуй г.м./,үнэртний, шампуний тод өнгийн савнууд, хайч /хуванцар/, сэнс тоглоомон буюу ажилгүй болсон хуучин сэнс, үсний будаг хийх сав, багс, хормогч хүний хүзүүгээр ороодог ба үсчины алчуур, хавчаарууд, резин, бантик, үс засалтыг харуулсан сэтгүүл зэрэг байна.

Тоглоомын үйл ажиллагааг төлөвлөх зөвлөмж.

Хэтийн төлөвлөгөө
Өдөр тутмын төлөвлөгөө
1. Бие даасан тоглоомууд.
1. Туршилт хийх тоглоомууд / 2 – 3 /
Өдөр бүр орой 1 тоглоом тоглоно.
2. Сэдэвт – дүрд тоглоомууд
Өдөр бүр орой тоглоно.
3. Тоглоом найруулж тоглох / 1дэхь нь шинээр,
2 дахь нь бататгах тоглоом/.
Өдөр бүр орой тоглоно.
4. Жүжигчилсэн тоглоомууд
Өдөр бүр орой тоглоно.
11. Сургалтын тоглоомууд.
1. Сургах тоглоомууд
Өдөр бүр өглөө ба орой тоглоно.
2. Хөгжүүлэх /логик сэтгэхүй, мэдрэхүйн чадвар / тоглоомууд.
Өдөр бүр өглөө ба орой тоглоно.
3. Үгэн ба дүрст бодлогыг бүтээлчээр бодох тоглоомууд
Өдөр бүр өглөө ба орой тоглоно.
4.Хурууны ба дуут тоглоомууд
Өдөр бүр өглөө ба орой тоглоно.
5. Дүрэмтэй хөдөлгөөнт тоглоомууд
Өдөр бүр өглөө ба орой тоглоно.
Эрүүл амьдрах ухааны чадвар суулгах / өдрийн дэглэм мөрдөх/, аюул ослоос урьдчилан сэргийлэх, замын хөдөлгөөнтэй холбоотой тоглоомууд / 1-2 тоглоом/
Өдөр бүр өглөө ба орой тоглоно.
111. Үндэсний тоглоомууд
1. Сургах тоглоомууд
Дунд, ахлах, бэлтгэл бүлэгт тоглоно.
2. Дүрэмтэй хөдөлгөөнт тоглоомууд
Дунд ,ахлах ,бэлтгэл бүлэгт тоглоно.
3.Хөлөгт тоглоомууд
Ахлах бэлтгэл бүлэгт
Хүүхдийн хөдөлгөөнийг хөгжүүлэх үйл ажиллагааг хэрхэн төлөвлөх аргачлалаас.

Долоон хоногийн өглөөний гимнастикийг төлөвлөх./үлгэр жишээ/

Долоон хоногийн гариг
Хэлбэрүүд
Хэн явуулах вэ
Даваа гариг
Уламжлалт гимнастик
Биеийн тамирын багш, хүмүүжүүлэгч хүүхдийн хамт
Мягмар гариг
Хөгжмийн аянд хэмлэлтэй дасгал
Дуу хөгжмийн багш, хүмүүжүүлэгч хүүхдийн хамт
Лхагва гариг
Саадтай дасгалууд
Биеийн тамирын багш, хүмүүжүүлэгч
Пүрэв гариг
Дүрстэй дасгалууд
Дуу хөгжмийн багш, хүмүүжүүлэгч хүүхдийн хамт
Баасан гариг
Хөдөлгөөнт тоглоом, тоглоомтой дасгал
Хүмүүжүүлэгч хүүхдийн хамт



Уламжлалт өглөөний гимнастик явуулах хугацаа ба агуулга.

Бүлэг
Хугацаа
Агуулга
Давтах тоо
Дунд бүлэг
4 – 6 мин.
Ерөнхий бие хөгжүүлэх 4-6 дасгал орно.
4-6 удаа давтана
Ахлах бүлэг
6 – 8 мин.
Ерөнхий бие хөгжүүлэх 6 -8 дасгал орно.
6 – 8 удаа давтана.
Бэлтгэл бүлэг
8 – 10 мин.
Ерөнхий бие хөгжүүлэх 8 – 10 дасгал орно.
8 -10 удаа давтана.

Хөгжимтэй өглөөний гимнастик явуулах.

Бүлэг
Хугацаа
Агуулга
Давтах тоо
Дунд бүлэг
6 - 8 мин.
  1. Алхалт, гүйлт, жагсаал зохион байгуулалт
  2. Биеийн чилээ гаргах хэмнэлттэй дасгал
  3. Хөгжимтэй хэмнэлттэй дасгалууд.
  4. Амьсгалын дасгалууд
1,5 – 2,5 мин.

1 – 2 мин.
2 – 3 мин.
1 мин.
Ахлах бүлэг
8 – 10 мин.
  1. Алхалт, гүйлт, жагсаал зохион байгуулах
  2. Биеийн чилээ гаргах хэмнэлттэй дасгал
  3. Хөгжимтэй хэмнэлттэй дасгалууд
  4. Хөгжимд тоглоомууд
  5. Амьсгалын дасгалууд
2 – 3 мин.

1 – 2 мин.
2 – 3 мин.
1,5 – 2 мин.
1 мин.
Бэлтгэл бүлэг
10 – 12 мин
  1. Алхалт, гүйлт, жагсаал зохион байгуулалт
  2. Биеийн чилээ гаргах хэмнэлттэй дасгалууд
  3. Хөгжимтэй хэмнэлттэй дасгалууд
  4. Хөгжимд тоглоомууд
  5. Амьсгалын дасгалууд

2 – 3 мин.

2 - 3 мин.
2 – 2 мин.
1,5 – 2 мин
1 мин.

Ашигласан материал:
  1. “Современный детский сад” 2015 оны № 1 стр. 22-32
  2. “Дошкольная педагока” 2014 №8. стр. 22-23.
  3. Н.В. “ Рабочая программа педагога ДОУ” Дошкольная педагогика. 2014 оны № 7 стр.23-24.
  4. А.В. Ильиных, Н.К. Новосёлова “Перспективно – тематическое планирование работы с детьми дошкольного возраста...” Дошкольная педагогика .2016 г. № 1 стр. 30-35
  5. Л.Ю.Александровна “Планирование воспитательно – образовательного процесса в ДОУ . Документация воспитателя” http 5 // www. Deti – club/ planirovanie 2 vospitatelno 2 obrazovatelnogo 2 .
  6. Н.В. Тимофеева, Ю.З.Зотова “Занятия в детском саду” Изд. 2 Волгоград 2008 г.

Төлөвлөгөөг боловсруулсан Боловсрол судлалын магистр, “Зөвлөх багш”, АБТА, хүндэт профессор , ахмад багш Д.Нонна. 2017 01 19.